Hernationalisering waterdistributie baart Latijns-Amerika zorgen

Diverse bedrijven trekken zich momenteel terug uit Latijns-Amerika. “De grote uitdaging, een die misschien nog wel groter is dan onze strijd om het water weer in handen van de overheid te krijgen, is wat de volgende stap moet zijn”, zegt Oscar Olivera, woordvoerder van de Boliviaanse Coalitie ter Verdediging van Water en Leven.

In Bolivia groeide enkele jaren geleden de weerstand tegen privatisering van de drinkwaterdistributie. Bij straatprotesten, waar honderdduizenden mensen op af kwamen, vielen vijf doden. In 2000 demonstreerden de Bolivianen tegen prijsverhogingen van 300 procent. De waterrekening liep zo hoog op, dat 20 procent van het huishoudbudget er aan op ging.

Het Franse bedrijf Suez-Lyonnaise des Eaux, dat een concessie voor veertig jaar had (sinds 1999) trekt zich terug uit Bolivia. Bolivia heeft sinds kort een gloednieuw ministerie van Water en een sociale beweging die inspraak krijg in het toekomstige waterbeheer. “De linkse regering van president Evo Morales moest haar mandaat waarmaken en een ministerie in het leven roepen”, aldus Olivera.

Ook in andere Latijns-Amerikaanse landen waar water in de jaren negentig geprivatiseerd werd, zoals Argentinië en Uruguay, trekt Suez zich terug of gaat het bedrijf dat in de toekomst doen. Grootste zorg van activisten is nu hoe een nieuw beheer eruit moet gaan zien. “We moeten het idee van een staatsbedrijf vervangen door dat van een publiek bedrijf”, zegt activist Alberto Muñoz uit de noordoostelijke provincie Santa Fe.

Volgens Anil Naidoo, coördinator van het Canadese Blue Planet Project, vormt Latijns-Amerika momenteel het hart van de beweging die pleit voor het recht op water voor iedereen. “In deze regio ontstaan nieuwe ideeën over waterbeheer.” Naidoo zegt dat het belangrijk is dat het ene imperium (bedrijven) niet vervangen wordt door een ander imperium (de staat).

Vakbondsman Luis Bazán, coördinator van de volkscommissie in het Argentijnse Córdoba die zich buigt over herstel van de publieke controle over water, zegt dat het de bedoeling is gezamenlijke strategie uit te tekenen voor de landen die lid zijn van het handelsblok Mercosur. Dat zijn Argentinië, Brazilië, Paraguay, Uruguay en Venezuela. Bolivia en Chili zijn geassocieerde leden. De Mercosur-landen beschouwen water als een publiek goed en een essentieel recht, zegt hij.

“We willen dat de regeringen van deze landen dat vertalen in beleid. In sommige landen trekken private bedrijven zich terug onder druk van sociale bewegingen, maar er zijn nog steeds tegenstrijdige ontwikkelingen, zoals in Argentinië.” Daar besloot de president Néstor Kirchner het contract van Suez in de agglomeratie Buenos Aires in te trekken vanwege slechte service en ongeoorloofde prijsverhogingen, en een nieuw publiek waterbedrijf in het leven te roepen.

Iets soortgelijks gebeurde eerder in Santa Fe. Daar is 50 procent van het bedrijf Aguas de Santa Fe nu in handen van de provinciale overheid, 40 procent is in handen van de gemeente en vakbonden zijn eigenaar van 10 procent.

“Dit is niet wat wij willen”, zegt Muñoz. “Maar we zijn er in ieder geval in geslaagd het oude waterbedrijf, dat volstrekt inefficiënt was, te verslaan. Wat we willen is dat universiteiten en maatschappelijke organisaties inspraak krijgen in de besluitvorming van de bedrijven.”

De deelname van vakbonden in waterbedrijven ondervindt ook veel tegenstand bij organisaties die tegen privatisering zijn. “Ze verdedigen zakelijke belangen en soms zelfs de belangen van de private bedrijven zelf”, zegt de Boliviaanse activist Olivera.

De anti-privatiseringsbewegingen zijn het er allemaal over eens dat water een maatschappelijk goed is, geen commercieel product, en dat toegang tot water een fundamenteel mensenrecht is. Ze willen dat de tarieven afhankelijk worden van het inkomen van de consument, wat betekent dat de rijken meer betalen dan de armen. Ook pleiten ze voor het verbieden van het afsluiten van de leidingen bij mensen die hun rekening niet op tijd betalen. (JS/PD)