Het wordt niet stil rond Chinese Nobelprijswinnaar

No Enemies, No Hatred (Geen vijanden, geen haat) bevat gedichten en essays die Liu in een periode van twee decennia schreef. In het boek zijn ook documenten opgenomen die verwijzen naar de “bewijzen” die het Chinese gerecht aanvoerde om Liu op te sluiten.

Subversie

De 56-jarige Liu, die in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, komt op voor meer democratie. Volgens de Chinese autoriteiten is hij staatsgevaarlijk. In 1989 werd Liu ruim achttien maanden opgesloten voor zijn aandeel in de protesten op het Tian’anmenplein. In 1995 bracht hij nog eens zeven maanden achter de tralies door, en in 1996 werd hij voor drie jaar naar een werkkamp gestuurd om daar heropgevoed te worden.

In 2009 kreeg Liu dan een gevangenisstraf van elf jaar omdat hij zijn medeburgers zou hebben aangezet tot subversie. In 2010 kreeg hij daarom geen toelating om zijn Nobelprijs in ontvangst te nemen.

Heksenjacht

No Enemies, No Hatred verschijnt net nu de Chinese leiders dissidenten en activisten in hun land nog harder beginnen aan te pakken. Dat heeft te maken met de nakende machtsoverdracht aan een nieuwe generatie van politieke en militaire leiders, en ook met de eerste verjaardag van de Arabische Lente die ook in China niet ongemerkt voorbij is gegaan.

Yu Jie, een prominente schrijver en dissident die aan een biografie van Liu werkt, vluchtte op 11 januari samen met zijn familie weg uit China. Yu, een vriend van Liu en een scherpe criticus van de Chinese Communistische Partij, zegt dat hij al ruim een jaar lang werd lastiggevallen.

Op een persconferentie in Washington verklaarde Yu dat hij in oktober 2010 onder huisarrest werd geplaatst, nadat bekend was geworden dat Liu de Nobelprijs had gekregen. In december dat jaar werd Yu naar eigen zeggen vier dagen achter de tralies gezet en “bijna doodgemarteld”.

Ballingschap

De Chinese machthebbers proberen zoveel mogelijk te vermijden dat er in het openbaar nog verwezen wordt naar de boeken van Liu. Tegelijk verschijnen er in de staatsmedia stukken die zijn reputatie door het slijk halen.

Aanhangers van Liu en andere activisten die zich de mond niet willen laten snoeren, worden steeds sterker in het nauw gedreven. In juli vluchtte Liao Yiwu, de auteur van het naar de gebeurtenissen op het Tian’anmenplein verwijzende gedicht ‘Slachtpartij’, via Vietnam naar Duitsland. Sinds december kregen al drie langjarige dissidenten ongewoon zware gevangenisstraffen. Een vierde, de dichter Zhu Yufu, werd recent aangeklaagd wegens subversie.

Minder invloed

“Schrijvers en kunstenaars die het eenpartijbewind op de korrel nemen, worden toenemend gedwongen te kiezen tussen de gevangenis, ballingschap of stilzwijgen”, zegt Phelim Kine, een van de Azië-experts van de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch.

Ballingschap is een complexe keuze, oordeelt Perry Link, docent vergelijkende literatuur aan de Universiteit van Californië en redacteur en vertaler van No Enemies, No Hatred. “Ik ben zeker dat Yu’s vrouw en kind zich veiliger voelen buiten China. Maar de zwaarste prijs die Yu moet betalen, is dat zijn invloed in China afgesneden wordt. Er is een hele lijst met gevluchte activisten die nu vrijer kunnen schrijven, maar minder invloed hebben in China.”

“Een van de redenen waarom Liu Xiaobo in zijn omgeving zo bewonderd wordt, is dat hij wil blijven. Hij heeft een andere beslissing getroffen.”