IPPC rapport duw in de rug voor klimaatconferentie in Bali

Zaterdag lanceerde het IPCC het resultaat van een zes dagen durende onderhandeling tussen wetenschappers en regeringsvertegenwoordigers in het Spaanse Valencia. De 23 bladzijden tellende samenvatting bespreekt de gevolgen van de klimaatopwarming. Hieronder een kort overzicht van de hoofdlijnen uit het rapport.

• Waargenomen veranderingen

De opwarming is duidelijk vastgesteld op basis van de toegenomen gemiddelde temperatuur op land en in zee, het stijgen van het mondiale zeepeil en het smelten van sneeuw en ijs. Elf van de voorbije twaalf jaren behoren tot de twaalf jaren met de warmste gemiddelde wereldtemperatuur sinds 1850. De voorbije 100 jaar nam de temperatuur toe met 0,74 graden Celsius.

• Oorzaak van de veranderingen

Het grootste deel van de waargenomen opwarming sinds 1950 is zeer waarschijnlijk toe te schrijven aan een toename van broeikasgassen, ontstaan door menselijke activiteit. De concentratie van CO₂ in de atmosfeer overtreft spectaculair het natuurlijk niveau van de voorbije 650.000 jaar. Tussen 1970 en nu is de jaarlijkse door mensen veroorzaakte broeikasuitstoot met 70 procent toegenomen.

• Projecties van klimaatverandering

De temperatuur zal deze eeuw wellicht toenemen met 1,1 tot 6,4 graden Celcius en het zeewaterpeil zal tussen 18 en 59 cm stijgen. Een toename van de uitstoot aan huidig tempo zal verdere veranderingen in ons klimaatsysteem teweegbrengen die zeer waarschijnlijk een grotere impact hebben dan de vastgestelde veranderingen in de 20^e eeuw.

• Vijf redenen tot ongerustheid

1. Een verhoogd risico op de aantasting van bedreigde ecosystemen, zoals de koraalriffen, kleine eilanden, de polen en hoge berggebieden.
2. Een grotere kans op extreme weersomstandigheden, zijnde hittegolven, droogtes en overstromingen.
3. Oudere en armere bevolkingslagen zullen het hardst getroffen worden, evenals de landen in de buurt van de evenaar. Tegen 2020 zullen in Afrika naar schatting 75 tot 250 miljoen mensen blootgesteld worden aan waterschaarste.
4. De kosten van de opwarming zullen toenemen en de economische voordelen overtreffen.
5. De stijging van het zeepeil door het afsmelten van het poolijs verloopt intensiever dan aanvankelijk aangenomen. 

• Oplossingen en kosten

Er is grote overeenstemming over de economische voordelen van het terugdringen van broeikasgassen. Tegen 2015 zou de mondiale uitstoot een hoogtepunt moeten bereiken om een kritische opwarming te voorkomen van 2,0 tot 2,4 graden. De kost van de broeikasgasreductie ligt op 0,12 procent van het mondiale Bruto Nationaal Product. Overheden kunnen verschillende instrumenten inzetten: hogere belastingstarieven op uitstoot, verhandelbare emissierechten, onderzoek en ontwikkeling,….

Een consesusinstituut

Het eindrapport vormt een samenvatting van de drie voorgaande rapporten die tussen januari en april dit jaar verschenen. Het eerste behandelde de toestand van ons klimaat, het tweede ging over de aanpassing aan de gevolgen van de opwarming, het derde onderzocht voorzieningen om de uitstoot terug te dringen. De samenvatting van die rapporten verscheen eerder dit jaar als MO*paper en is gratis downloadbaar op deze site (zie bovennavigatie). Het vierde, synthetiserende deel is bestemd voor politieke besluitvormers in de landen.
Het intergouvernementeel klimaatpanel doet niet zelf aan onderzoek. Hetvat duizenden bladzijden wetenschappelijke vakliteratuur samen. Over elke woord en elke zin in het impactrapport wordt vervolgens onderhandeld tussen regeringsvertegenwoordigers en wetenschappers. Het IPCC wil vermijden dat regering en sceptici haar van doemdenken zou beschuldigen. Derhalve komt alleen datgene naar buiten waarover klimaatwetenschappers het absoluut eens zijn. Vorige week klaagde het Wereldnatuurfonds (WWF) aan dat het impactrapport sterk is afgezwakt, omdat de inhoud meer ingegeven is door diplomaten dan wetenschappers.
Dat er de afgelopen week voornamelijk over details (bvb. het woordgebruik) is gedebatteerd, wijst er op dat de kern van de klimaatwetenschap nauwelijks nog ter discussie staat, ook niet bij klimaatsceptische regeringen zoals de Verenigde Staten (VS) en China. De Amerikaanse vertegenwoordiging trachtte wel het onderdeel ‘Vijf redenen tot ongerustheid’ uit het rapport te weren, doch zonder succes. Milieuorganisaties zijn over het algemeen tevreden.”Dit is het sterkste document dat het IPCC ooit heeft gemaakt”, aldus Hans Verolme, hoofd van het klimaatprogramma van het WWF. Bram Claeys van de Bond Beter Leefmilieu is tevreden dat de essentie van de klimaatsopwarming uiteindelijk is weergegeven.

Tijd voor actie?

Het rapport verschijnt twee weken voor de klimaatsconferentie van Bali, waarop diplomaten van 189 landen zullen onderhandelen over een nieuw klimaatsverdrag dat na 2012 in werking treedt. Er schuilt veel politieke slagkracht in de timing van deze publicatie. Hans Verolme van het WWF vertelt: “Politiekers kunnen nu niet zeggen: ‘we wisten van niets; er is ons niet verteld wat te doen’. Het rapport klaart duidelijk uit wat er gebeurt als we de volgende 10 jaar niets ondernemen”.
Secrataris Generaal van de Verenigde Naties (VN) Ban Ki Moon roept op tot actie: “Het afremmen en omkeren van huidige evolutie is de uitdaging van de eeuw. Het rapport bevat een duidelijk boodschap voor ieder van ons, dat er haalbare en betaalbare manieren zijn om met ons klimaatverandering om te gaan.”. Ook Yvo de Boer, het hoofd van het VN klimaatorgaan, trekt zijn conclusies: “De wetenschap is eenduidig, we kennen de oplossingen, nu is het aan onze politieke vertegenwoordigers om de koe bij de horens te nemen”
De publieke verklaringen van Ban Ki Moon verhogen de druk op de twee grootste vervuilers ter wereld: China en de VS. Geen van beide landen is momenteel onderworpen aan een absolute uitstootbeperking. Ambtenaren van de VN hopen dat de landen worden betrokken bij het Post-Kyotoakkoord. “Een doorbraak in Bali zou neerkomen op een inclusief klimaatakkoord waar alle landen zich in kunnen vinden.”, aldus Ban Ki Moon