Kabinetten en beleidsnota's.

Ministers moeten snel en veel beslissen. Daarom is het van groot belang goede adviseurs te hebben; een mens kan immers niet in alles gespecialiseerd zijn. In veel landen gebeurt de omkadering van ministers door de ambtenarij, de geïnstitutionaliseerde kennis- en ervaringsbank van een land. In België is -onder meer door de politisering van het ambtenarenapparaat- de traditie gegroeid dat ministers zich omringen met persoonlijke medewerkers op een zogenaamd kabinet. Premier Guy Verhofstadt kondigde in 1999 met veel poeha aan dat hij daarmee komaf zou maken vanwege ondoorzichtig, ouderwets en te duur: 55 miljoen euro op jaarbasis. Daar is intussen niet veel meer van gehoord. In Verhofstadt II zijn de kabinetten weer helemaal terug, al heten ze nu beleidscellen.

Eén generaal en weinig cijfers

Het kabinet van minister van Ontwikkelingssamenwerking Armand De Decker wordt geleid door Pierre Vaesen, een diplomaat met een lange staat van dienst (Togo, Japan, Casablanca, Oekraïne en Thailand). Defensiespecialist De Decker leerde Vaesen lang geleden al kennen bij de West-Europese Unie, het defensiegenootschap waarin een aantal Europese landen elkaar wederzijdse bijstand beloven.
 Het meest opvallende kenmerk van De Deckers kabinet is trouwens de aanwezigheid van mensen uit defensiekringen. Zo zijn er Generaal Jacqmin, die tijdens de senaatscommissie Rwanda even in het nieuws kwam, en Thierry Coosemans, doctor in de politieke wetenschappen (ULB) en recent vooral actief in kwesties van Europese veiligheid. De Decker wijst graag op het belang van veiligheid voor ontwikkeling -terecht overigens- maar hij vertelt nergens hoe hij daarin vanuit zijn positie een verschil kan maken, ook niet in zijn beleidsnota die enkel pleit voor meer overleg met Landsverdediging en Buitenlandse Zaken.
Adjunct-kabinetschef Michel Van der Stichele wordt verantwoordelijk voor budget, interministeriële coördinatie en de Belgische Technische Coöperatie. Hij was docent grondwettelijk recht aan het Brusselse Cooremansinstituut. Wel veel ervaring in de ontwikkelingssamenwerking heeft Johan Debar, jarenlang werkzaam op de administratie Ontwikkelingssamenwerking. Debar is adjunct-kabinetschef multilaterale samenwerking.
Jean-Louis de Gerlache de Gomery wordt adviseur voor Centraal-Afrika. Hij was dat ook al op het kabinet van voormalig buitenlandminister Louis Michel, en was voordien ambtenaar op Buitenlandse Zaken. Hij is de broer van Bernard de Gerlache, MR-gemeenteraadslid in Sint Pieters-Woluwe, en voorzitter van de Kamer van Koophandel van België-Afrika-Caraïben-Pacific. Bernard de Gerlache is bestuurder van verschillende bedrijven die actief zijn in Congo, zoals SIPEF (plantages) en Polytra (transport, geïnteresseerd in de renovatie van de Congolese havens). Hij is vice-voorzitter van Texaf, de grootste textielfabriek van Congo. Bernard de Gerlache vertelde ons dat Sipef scholen bouwt in de regio’s waar het actief is. Minister Armand De Decker noemde in ons gesprek ‘compensatie van bedrijven die sociale investeringen doen’ een mogelijke vorm van ontwikkelingssamenwerking met bedrijven.
In de beleidsnota 2005 worden accenten als aids en kinderrechten bevestigd. De toezegging van voorganger Verwilghen dat er opnieuw meer publieke hulp komt -bilaterale directe hulp in het jargon- is wel gesneuveld. Ook onduidelijk is hoe het nu verder moet met Verwilghens plannen met de privésector. De vraag is nochtans prangend, want Verwilghen had hiervoor 40 miljoen euro voor dit najaar begroot.
De Decker herhaalt in zijn nota zijn strategische keuzes -coherentie, concentratie, efficiëntie en de millenniumdoelen. Het overleg tussen Ontwikkelingssamenwerking en Financiën wordt uitgebouwd. “Voortaan” gaan de ministers van Financiën en Ontwikkelingssamenwerking samen naar de jaarvergadering van de Wereldbank. De Decker wil tevens meer samenhang tussen Ontwikkelingssamenwerking en het beleid inzake internationale handel.
Ngo’s betreuren evenwel dat De Decker geen vraagtekens plaatst bij de Europese vraag naar liberalisering in ontwikkelingslanden van sectoren als waterdistributie, en dat de term “eerlijke handel” niet in de nota voorkomt. De Decker kwam ook onder vuur van sp.a fractieleider in de Kamer, Dirk Van der Maelen, omdat hij in de kamercommissie Buitenlandse Betrekkingen de heropbouw van de Congolese havens had bepleit en meer bepaald Antwerpen aan Matadi gekoppeld, Brussel aan Kinshasa en Luik aan Kisangani.
Van der Maelen wees erop dat de wet op de Belgische hulp bepaalt dat België zich toelegt op armoedebestrijding en basisinfrastructuur, en dat havens daar niet bij horen. De nota zegt daarover niets, net zoals hij ook in het vage blijft over gebonden hulp en over de 0,7 procent. De Decker herhaalt wel dat de regering tegen 2010 0,7 procent van ons inkomen aan hulp wil besteden, maar verbindt zich tot geen concrete cijfers voor 2005.

Vlaanderen boven

Dan is Vlaams Minister voor Buitenlandse Betrekkingen en Ontwikkelingssamenwerking, Geert Bourgeois, concreter. Naast de grote lijnen die hij in MO*18 al aangaf, zoals verzet tegen gebonden hulp, belooft hij dat de Vlaamse overheid zelf naast “eerlijke” koffie nu ook eerlijke thee, suiker en thee zal kopen.
De nota neemt ook het door de Wereldwinkels voorgestelde idee van de “Helpdesk Import Vlaanderen” over, die ontwikkelingslanden moet helpen om toegang te krijgen tot onze markt, door marktkennis ter beschikking te stellen en door administratieve problemen op te lossen. Zuid-Afrika, Mozambique, en bij uitbreiding zuidelijk Afrika blijven de voorkeurspartners. Bourgeois wil de visie, doelstellingen, instrumenten en evaluatiemechanismen van de Vlaamse samenwerking in een kaderdecreet vastleggen.
De nota illustreert dat de Vlaamse regering de internationale kaders en instrumenten van ontwikkelingssamenwerking niet alleen kent maar ook bereid is zich daarnaar te voegen. De nota is de vrucht van de samenwerking tussen het kabinet en de ambtenaren. De twee adviseurs ontwikkelingssamenwerking op het kabinet zijn Sam Van den Abeele, die uit de Vlaamse administratie Buitenlands Beleid komt, en Mathieu (ook wel: Zana Aziza) Etambala die aan de KU-Leuven aan het departement geschiedenis werkt en tevens actief was bij de ngo Missio.
Voor het algemene buitenlandbeleid wordt Bourgeois onder meer geadviseerd door Lieven Tack, onderzoeker aan het Brugse Europa college en adviseur van het Open Society Instituut van George Soros. De adjunct-kabinetschef buitenland is Godfried Vandeperre, die 25 jaar bankervaring heeft, acht jaar kabinetservaring als adjunct-kabinetschef van Hugo Schiltz en raadgever van Luc van den Brande als minister-president.
Vlaanderen gelooft voluit in de multilaterale aanpak van wereldproblemen -de langzame opbouw zeg maar van een internationaal bestuur- en wil daarin zelf meer stem krijgen op zoveel mogelijk niveau’s. Daartoe wordt bijvoorbeeld bij de Europese Unie een Vlaams regiobureau opgericht, dat moet zorgen voor meer zichtbaarheid en netwerking van Vlaanderen op het Europese niveau.