Kenia laat de zon in de keuken

De vrouwen in Kajiado in het zuiden van Kenia waren sceptisch. Hoe kan de zon die in een kartonnen bak schijnt nu een zware stoofpot opwarmen? Maar de demonstratie overtuigde iedereen. Een rij kookdozen werd gevuld met potten rijst, vlees, eieren en andere lekkernijen, en pal in de zon geplaatst. Na enkele uren waren alle gerechten gaar.

“Ik ben verbijsterd”, zegt de 70-jarige Esther Lokuso. “De potten pruttelden zonder dat er vuur aan te pas kwam. En het eten is heet en lekkerder dan wanneer we het op onze vertrouwde manier klaarmaken.” Lokuso is lid van de Vrouwengroep Oloika die in een school in Kajiado een demonstratie van de Amerikaanse kookdozen kreeg.

De CooKit, zoals SCI zijn kookdoos noemt, is doodeenvoudig. Een groot stuk karton, aan de binnenkant beplakt met aluminiumfolie, wordt tot een bak gevouwen. In de zon stuurt het aluminium het felle licht naar de kookpotten die in het midden van de doos worden geplaatst. De potten zijn zwart, de kleur die warmte het best absorbeert, en worden ingepakt in plastic zakken die de hitte in de pot houden.

Zonnefornuizen zijn een godsgeschenk voor Kenia. De meest mensen koken er op hout of houtskool, en daardoor gaat het bosbestand schrikbarend achteruit. “We lopen elke dagen uren om genoeg sprokkelhout bij elkaar te zoeken”, zegt Janet Sirinyi, een andere vrouw van Oloika. “We moeten ook bomen omhakken om aan genoeg hout te komen. Als we met de zon kunnen koken, kunnen we onze bossen sparen”, zegt de moeder van vijf.

Een bijkomend voordeel is dat het eten in een kookdoos ook gaar wordt zonder dat er iemand naast staat, stelden de Oloika-vrouwen vast. Vrouwen kunnen hun potten lekker laten pruttelen terwijl ze de rest van het huishouden beredderen of zelfs water halen of hun vee voederen. Zonneovens produceren ook geen rook en kunnen geen brand veroorzaken.

De vrouwen van Oloika zijn overtuigd: ze proberen nu genoeg geld bijeen te krijgen om voor elk van de vijftig leden een kookdoos te kopen. Dat moet lukken; een CooKit kost iets meer dan zes euro.

In Nyakach, in het westen van Kenia, gingen vrouwen al in 2003 nog een stap verder. In samenwerking met SCI zetten ze een eigen productie van CooKits op. Ze leren vrouwen uit de omgeving nu hoe ze met de eenvoudige zonnefornuizen moeten omgaan. “Sommige vrouwen verdienen 300 shilling (drie euro) per dag”, zegt Margaret Owino, de vertegenwoordiger van SCI in Nairobi.

Maar voor een overrompeling zorgen de kookdozen niet. “Je moet buiten gaan koken, en daar houden de meeste Kenianen niet van”, zegt Jackson Maina, directeur van de afdeling Hernieuwbare Energie van het Keniaanse ministerie van Energie. “En volgens de traditie geldt alleen voedsel dat op het vuur wordt klaargemaakt als echt voedsel”, zegt SCI-vertegenwoordiger Owino. Volgens haar moesten mannen in Nyakach niets hebben van het eten uit de zonnefornuizen toen de techniek in de regio werd geïntroduceerd.

Kookdozen kunnen de traditionele manier van koken ook niet helemaal vervangen: als het regent of bewolkt is, werken ze niet. Maar ook op die dagen kunnen alternatieven als zuinige fornuizen en kookmanden - een met hooi gevulde mand waarin even op temperatuur gebrachte levensmiddelen verder gaar worden - helpen hout of houtskool te sparen.