Kloof tussen rijk en arm tekent wereldgezondheid

De medische wetenschap evolueert snel, maar een groot deel van de wereldbevolking profiteert daar nauwelijks van. De gezondheidskloof tussen arm en rijk is merkbaar in de rijke landen - waar mensen uit de arme bevolkingslagen bijvoorbeeld gemiddeld vijf tot tien jaar vroeger sterven dan hun gefortuneerde landgenoten - maar zeker tussen rijke en arme landen. Infectieziekten, ondervoeding en zwangerschapscomplicaties eisen in de armste landen een veel zwaardere tol dan volgens de huidige stand van de medische wetenschap eigenlijk te verwachten zou zijn. De gemiddelde levensverwachting in de armste landen bedraagt amper 49 jaar. Makkelijk te behandelen ziekten als diarree en mazelen blijven in Afrika een belangrijke doodsoorzaak. In Afrika is meer dan de helft van alle sterfgevallen te wijten aan infectieziekten en parasieten; in Europa maar 2 procent.

De toestand is niet in alle landen even somber. In sommige van de allerarmste ontwikkelingslanden is de gezondheidssituatie er de laatste jaren duidelijk op vooruit gegaan. In Nepal is de overheid er bijvoorbeeld in geslaagd een veel groter deel van de arme bevolking te bereiken met vaccinatiecampagnes. Landen die het goed doen, investeren meer dan gemiddeld in basisgezondheidszorgen en de vorming van plaatselijke gezondheidswerkers - soms traditionele genezers die een bijkomende opleiding hebben gekregen.

Maar in de meeste landen blijft het huilen met de pet op. Arme landen kunnen onvoldoende middelen vrijmaken om tot een netwerk van goed uitgeruste ziekenhuizen en medische posten te komen dat de hele bevolking toegang kan bieden tot moderne gezondheidszorgen. De allerarmsten hebben ook nauwelijks geld om voor dergelijke zorgen te betalen, en weten ook vaak niet genoeg over de gezondheidsrisico’s die ze lopen en wat ze ertegen kunnen ondernemen - een gevolg van geringe onderwijskansen. Gebrek aan veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen zorgt vooral op het platteland en in de sloppenwijken van grote steden voor bijkomende gezondheidszorgen. Ook sommige tradities - zoals vroeg trouwen en een sterke voorkeur voor grote gezinnen - maken de gezondheidssituatie op het platteland slechter.

Een ander probleem is dat er weinig onderzoek gebeurt naar ziekten waarvan vooral arme mensen het slachtoffer worden. Volgens een studie van het Global Forum for Health Research, waren slechts 13 van de 1.233 nieuwe geneesmiddelen die tussen 1995 en 1997 wereldwijd op de markt werden gebracht, gericht op tropische infectieziekten. De farmaceutische industrie is niet geïnteresseerd in geneesmiddelen voor bevolkingsgroepen die daar nauwelijks voor kunnen betalen.

Volgens het PRB moet de internationale gemeenschap meer investeren in de gezondheidssector in de arme landen, maar is dat niet voldoende om het probleem op te lossen. Armoedebestrijding en een geïntegreerde aanpak van alle factoren die de volksgezondheid negatief beïnvloeden, zijn even belangrijk. Arme mensen toegang bieden tot onderwijs en beroepsopleidingen, zorgen voor de gelijkberechtiging van vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen, milieuverloedering tegengaan, arme mensen de kans geven te participeren in het beleid: het kan allemaal helpen om de gezondheidskloof tussen rijk en arm te dempen.

Het rapport stelt wel vragen bij het beleid om ook in arme landen de gebruikers een deel van hun gezondheidsfactuur te doen betalen – een beleid dat lang werd aangemoedigd door de Wereldbank en het Internationaal Muntfonds. Arme mensen blijken daardoor minder vaak een beroep te doen op gezondheidszorgen, en zeker te beknibbelen op preventie. Meer succes hebben arme landen geboekt met de financiering van het gezondheidssysteem via belastingen of via een ziekteverzekeringssysteem dat mensen belast naar draagkracht, en niet naar de gezondheidsrisico’s die ze lopen.