Kruispunt of kruisweg voor Bolivia?

Volgens Morales zijn het vooral de neoliberale sectoren die zo’n vervroegde verkiezingen vragen, omdat ze met het beleid van Morales hun belangen aangetast zien. Vanuit die motivatie organiseerden ze in de deelstaat Santa Cruz op 4 mei het referendum over het statuut voor autonomie voor deze regio. Ook drie andere deelstaten zullen zich de komende weken uitspreken over zo’n statuut van autonomie. Morales wil wel een referendum houden waarin hij het volk vraagt of hij kan aanblijven als president.
Gilbert Pauwels, oblaat die al jarenlang in Oruro woont, analyseert de situatie.
Kan Bolivia nog wel kiezen welke richting het uit wil? Slaat elke regio zijn eigen weg in? Of denderen we met zijn allen, zonder remmen, op een afgrond af? Daarover hadden we het gisteren namiddag in CEPA- Centro de Ecologia y Pueblos Andinos-  met twintig mensen, eigen volk en wat genodigden.
 
Op 4 mei keurde de bevolking van het departament Santa Cruz, onwettelijk naar massaal (85%), zijn statuten voor zelfbestuur goed. Zo beweert men. Wie op die dag via TV min of meer wou weten wat er aan de hand was in Santa Cruz, moest eigenlijk naar drie soorten zenders tegelijk kijken.De buitenlandse stations waren op zoek naar gewelddaden, maar konden slechts hier en daar wat schermutselingen vastleggen. Zij waren er van uitgegaan dat Bolivia aan de rand van een burgeroorlog stond. De regionale  en antiregeringszenders op hun beurt wilden vooral tonen hoe normaal en massaal het referendum verliep en hadden vooral oog voor de uitslag. Maar welke waarde heeft een volksraadpleging die onder controle van alleen maar ja-stemmers gebeurt? Het geregingsgezinde kanaal ten slotte focuste op fraude, het grote aantal niet-stemmers (39 % van de ingeschrevenen), de nee-stemmers (13 %) en de protesten van honderduizenden Bolivianen die in andere grote steden betoogden tegen wat men als aan onwettige afscheuringsactie beschouwde. Maar de herbevestiging van de roep tot autonomie kon men niet loochenen.  
Dus: iedereen kreeg ten dele gelijk en blijft dus op zijn standpunt.
 
Maar dit alles lijkt nu wel oud nieuws. Er zijn immer nog drie regionale referendums over autonomie in de maak (Beni, Pando en Tarija) en drie nationale, betreffende: de goedkeuring van de Nieuwe Grondwet,  de vraag hoeveel hectares men in Bolivia  privé mag bezitten. 5000 of 10.000 ha, en nu ook nog de vertrouwensstemming over de president, zijn vice en de prefecten (gouverneurs) van de negen departementen. Als een groter aantal  mensen hen wegstemmen dan de voorkeur die zij bij hun verkiezing kregen, worden ze naar huis gestuurd. Voor Evo zal dat wel geen probleem vormen (trouwens, hoe dan ook, bij nieuwe verkiezingen zou hij toch opnieuw winnen), maar voor de meeste prefecten betekent dit koorddansen. De inzet van deze permanente krachtmetingen is het nieuwe Bolivia (en zijn grondbeleid) dat de Grondwetgevende Vergadering heeft uitgetekend.
 
Bolivia lijkt voor een driesprong te staan. Ofwel opteert men voor dialoog en een groot sociaal akkoord, waarbij iedereen inlevert.  Ofwel komt het tot een confrontatie, die in mindere of meerdere mate gewelddadig kan zijn. Ofwel valt Bolivia zonder slag of stoot uiteen en gaat elk deelgebied zijn eigen weg.    
Het zou wel eens kunnen dat we tot een combinatie van de drie komen: beperkte confrontaties die tot gesprekken leiden waarbij men, om erger te vermijden, een zekere graad van zelfbestuur erkent. De vraag is welk maatschappelijk model daarbij de overhand haalt. Komt het tot alleen maar wat aanpassingen aan de bestaande Grondwet of wordt de nieuwe Grondwet (op basis van fundamentele rechten en respect voor culturele eigenheden) dan toch grotendeels uit de brand gered?
 
Tal van voorwaarden en factoren zullen daarbij een rol spelen. Het huidige veranderingsproces is onomkeerbaar. De participatie van de vroeger uitgesloten inheemse meerderheidsgroepen kan niet meer ongedaan gemaakt worden. Op het ogenblik bestaat er ook geen alternatief voor president Evo Morales. Hij alleen kan nu voor een relatieve sociale rust zorgen, in tijden van grote prijsstijgingen  voor basisproducten en -diensten, die slechts ten dele door hogere inkomsten worden opgevangen. Maar daarnaast blijft ook de
afhankelijkheid van externe invloeden groot, en dit niet alleen van de wereldeconomie en -politiek, maar ook van de grillen van de natuur en de klimaatsveranderingen.
Het gaat ook niet alleen om economische welvaart, maar ook om erkenning, waardering, identiteit, “iemand” worden in de samenleving. Daarvoor is men tot op niet geringe hoogte tot economische offers bereid.        


De regering van Evo Morales heeft haar beperkingen en maakte fouten. Men bleef te zeer afhankelijk van tegendraadse ambtenaren en moest teveel mensen zonder de nodige vorming en ervaring inschakelen. Had men niet eerst veranderingen moeten doordrukken, om die pas nadien in een Grondwet te gieten? Heeft men de rechtmatige roep voor autonomie, waarop men een eigen antwoord heeft, niet te zeer in handen van de oppositie gelaten?
De ontevredenheid onder de middenklasse zwelt aan. Onder de autochtone bevolkingsgroepen leeft - veeleer onbewust - de zekerheid dan men het land in handen heeft. Daarbij staat men als één man achter Evo. Als hij morgen wil dat de wegen met miljoenen stenen bezaaid worden, dan komen die er. De mogelijke gevolgen daarvan raken hen het minst.