Kwade schulden achilleshiel van Chinese economie - ANALYSE

Volgens Standard & Poor’s staat de Chinese bankwereld op even losse
schroeven als de Indonesische: in Indonesië moet waarschijnlijk 48 procent
van alle lopende leningen als kwade schulden worden afgeschreven, in China
ligt dat percentage nog iets hoger. Concurrent Moody’s schatte het aandeel
kwade schulden in China in oktober op 45 procent. Volgens officiële Chinese
cijfers zal een kwart van de leningen die in China werden aangegaan
waarschijnlijk nooit worden terugbetaald - goed voor een totaal bedrag van
180 miljard dollar. Japan zit in absolute cijfers met een nog groter
probleem: in Japan is ongeveer één miljard dollar ontleend door
wanbetalers, maar dat bedrag staat wel maar voor 8 procent van het totaal
van alle toegestane leningen in dat land.

Het zijn de banken die de kost (en het risico) van de transitie van de
Chinese economie op zich hebben genomen, waarschuwde Jiang Jianqing, de
voorzitter van de Industriële Bank van China, begin dit jaar. Anders dan
Japan moet China nog wel niet onmiddellijk voor de weerslag daarvan vrezen.
De Japanse regering kan de binnenlandse vraag maar moeizaam aanzwengelen
door meer overheidsgeld uit te geven - het land heeft al een hypermoderne
infrastructuur en het is moeilijk nieuwe producten of diensten te vinden
waar consumenten nog massaal voor warm lopen. Maar China heeft de
achterstand die het land opliep door decennia van stagnatie nog lang niet
goedgemaakt. De regering investeert miljarden in de bouw van nieuwe
metropolen en de vernieuwing van oude steden en in autowegen,
spoornetwerken en vliegvelden die al die groeikernen aan elkaar moeten
smeden. De Chinese steden blijven groeien; nog relatief veel inwoners leven
op het platteland en zullen de volgende jaren niet meer kunnen weerstaan
aan de lokroep van de steden. China heeft bovendien een jonge bevolking,
die ondanks de éénkindpolitiek jaarlijks met 20 tot 30 miljoen eenheden
aangroeit. Nog jarenlang zal het geld in China rollen: miljoenen mensen
moeten nog hun eerste wasmachine kopen, een eerste auto aanschaffen en een
modern huis bouwen.

Er gaan grote bedragen om in China. Naast wat het land zelf verdient met de
export, hebben buitenlandse investeerders de voorbije 10 jaar 350 miljard
dollar in de Chinese economie gepompt. Onder impuls van de ontslagnemende
premier Zhu Rongji is een groot deel van dat geld geïnvesteerd in sectoren
die de Chinese exportinkomsten nog verder hebben opgedreven. De groei van
die exportindustrie is zo sterk dat sommige experts waarschuwen dat zelfs
een exportgrootmacht als Japan dreigt uitgehold te worden door de Chinese
dynamiek.

Maar de Chinese economie sleept veel dood gewicht mee. Bijna elke grote
Chinese stad pronkt met nieuwe industrieterreinen waarop buitenlandse
bedrijven elkaar verdringen, maar telt nog zeker evenveel roestige
staatsbedrijven uit de tijd van Mao Zedong. Die bedrijven voeren een
verloren strijd om broodnodige productiviteitsstijgingen te verzoenen met
de belangen van een veel te groot personeelsbestand. De Chinese
Communistische Partij heeft het niet aangedurfd veel verlieslatende
bedrijven te sluiten. In de plaats daarvan is het hele nationale
banksysteem gemobiliseerd om de kwakkelende bedrijven financiële ademruimte
te verschaffen. Daardoor kunnen de staatsbedrijven nog altijd werk bieden
aan zowat de helft van de stedelijke actieve bevolking. Maar de prestaties
van de oude bedrijven verslechteren nog steeds, waardoor de banken steeds
minder van hun uitgeleende geld terugzien.

De vier grote Chinese staatsbanken - de Chinese Landbouwbank, de
Industriële en Zakenbank van China, de Chinese Constructiebank en de
Chinese Bank - raken daardoor in almaar slechtere papieren. De staat
schrijft alleen nieuwe overheidsobligaties uit om de banken aan vers geld
te helpen - met belastinginkomsten die maar 17 procent van het bruto
nationaal inkomen bedragen, zijn de mogelijkheden beperkt om het
schuldenprobleem bij de wortel aan te pakken. In een poging om de vier
grote banken rijp te maken voor de beurs, haalde de Chinese regering drie
jaar geleden voor 160 miljard kwade schulden weg bij de banken om ze onder
te brengen in speciale houdstermaatschappijen. Maar in plaats van verkocht
te worden, werden de meeste van die leningen omgezet in aandelen in de
noodlijdende bedrijven. Daardoor konden zelfs de minst efficiënte bedrijven
actief blijven. De omgang met kwade schulden is moeilijk omdat de bedrijven
die de schulden zijn aangegaan bijna niets waard zijn, maar ook omdat China
geen goed draaiende handelsrechtbanken en zeker geen werkzame
faillissementswetgeving heeft.

Analisten bezweren de Chinese overheid tijdig werk te maken van ingrijpende
hervormingen in de overheidssector en in de bankwereld. Maar geld van de
noodlijdende bedrijven naar meer productieve investeringen kanaliseren zou
het aantal werklozen aanvankelijk fors doen stijgen en eventueel tot oproer
leiden - iets waar de Chinese leiders tot hiertoe erg beducht waren. Het is
aan de nieuwverkozen leiders om krachtdadiger op te treden en zo de
financiële chaos te vermijden.