Latijns-Amerikaanse witteboordencriminelen kunnen op twee oren slapen

Fraude, omkoping en witwaspraktijken. De voorbije 25 jaar zijn er in Argentinië zo’n 750 rechtszaken rond geweest, maar slechts drie procent daarvan leidde tot de veroordeling van witteboordencriminelen. Het gros van de daders gaat vrijuit omdat hun zaak verjaart.

De cijfers staan in een nieuwe studie van het CIPCE (Centrum voor Onderzoek en Preventie van Economische Misdaden). Ze zijn afkomstig uit een databank met gegevens over corruptiezaken die de ngo systematisch bijhoudt. Het CIPCE schat dat de onderzochte misdrijven Argentinië 800 miljoen euro hebben gekost.

Het CIPCE-rapport bevestigt ook wat dit jaar al in andere studies stond: het duurt eeuwen voor corruptiezaken voorkomen, en nog langer om tot veroordelingen te komen. Zo bleek uit een studie van de Argentijnse regering en de Wereldbank dat corruptiezaken gemiddeld vijf keer langer duren dan andere strafzaken. Het duurt gemiddeld een jaar voordat het Argentijnse gerecht reageert op een melding van een verdachte boekhouding.

Volgens het CIPCE is de vertraging onder meer het gevolg van tekortkomingen in de wet. De advocaten van de beschuldigden buiten systematisch alle achterpoortjes uit. En dat zijn er nogal wat. Het resultaat is meestal dat klachten ongegrond worden verklaard of dat zaken verjaren, zegt Pedro Biscay, de directeur van het CIPCE.

Een ander probleem is dat rechters en onderzoeksrechters in Argentinië niet genoeg gevormd zijn om de steeds complexere financiële manoeuvres te volgen. De rechters zijn vaak niet competent en onafhankelijk genoeg.

Wie zijn de daders? In de statistiek zitten opvallend veel mensen met een politiek mandaat: voormalige presidenten en ministers. Eén van hen is senator Carlos Menem, die tussen 1989 en 1999 het land leidde als president. Tegen hem lopen rechtszaken en onderzoeken wegens schriftvervalsing, fraude, ontvreemding van overheidsgeld, onrechtmatige verrijking en wapensmokkel.

Eén zaak wordt steeds over het hoofd gezien in de strijd tegen de corruptie, meent het CIPCE: het terugwinnen van het gestolen belastinggeld. In veel Latijns-Amerikaanse landen zien we dat mensen die beschuldigd worden van corruptie vrijuit gaan. Maar over de mogelijkheid om het geld dat ze ontvreemd hebben terug te halen, wordt zelden gesproken, zegt Biscay. Zelfs bij corruptiezaken die verjaard zijn is het mogelijk om nog inbeslagnames te doen.

Er is een Inter-Amerikaanse anticorruptieverdrag dat de mogelijkheid biedt om onrechtmatig verworven goederen in beslag te nemen en bankrekeningen te bevriezen. Ook in het buitenland. Het is hoog tijd dat landen een strategie ontwikkelen om de corruptiegeld te recupereren, zegt Biscay.

Een voorbeeld is de rechtszaak over de zwarte Zwitserse bankrekening van Carlos Menem. Daarop staat een half miljoen euro die hij eigenlijk had moeten aangeven. De ex-president heeft bovendien aandelen, appartementen, twee vliegtuigen en twee wagens niet aangegeven. De rechtszaak loopt al sinds 2002. God weet wanneer er een uitspraak komt. Maar intussen kan het Argentijnse gerecht wel al een en ander in beslag nemen, denkt het CIPCE. (MM/PD)