Ludo De Brabander: 'Zestig jaar Navo is genoeg'

Feest Vrede vzw mee naar aanleiding van zestig jaar Navo?
De Brabander: We gaan geen feestje bouwen. We hebben altijd al gesteld dat de Navo een overbodig bondgenootschap is. We vinden dat zestig jaar Navo genoeg is –dat is ook de slogan van de internationale mobilisatie rond de Navo-top. Toen het Warschaupact werd ontbonden, viel de belangrijkste bestaansreden van de Navo weg. Men heeft gezocht naar redenen om Navo in stand te houden maar wij zien vooral nadelen aan de Navo.
Waarom moet de Navo volgens u worden afgeschaft?
De Brabander: Ten eerste is de Navo als collectieve defensie-organisatie,  ook gericht tégen iemand. Na de Koude Oorlog heeft de Navo zich bovendien omgevormd tot een interventieorganisatie en meteen oorlog gevoerd tegen Joegoslavië op de bekende humanitaire gronden. Het gaat om een beperkte club van een aantal landen dat zich tegenwoordig aan het opwerpen is als een globale Navo, als dé militaire arm van de zogenaamde ‘internationale gemeenschap’.
Ten tweede is de Navo een organisatie die militaire antwoorden wil geven op veiligheidsproblemen die een niet-militair antwoord vergen. Bij ons is veiligheid een zeer breed begrip: oorlogen gaan terug op sociale, ecologische en andere oorzaken. De Navo is een fout instrument om daarop te antwoorden.
Ten derde: we vinden dat de Navo niet bekommerd is om stabiliteit en veiligheid, maar merken dat het haar te doen is om een aantal belangen te verdedigen. Sinds de toppen van Riga en Istanbul horen we meer en meer het begrip energieveiligheid opduiken. Dat is voor ons een duidelijk voorbeeld van waar het echt om te doen is. Je ziet de Navo meer en meer opschuiven –via de uitbreiding en via het Partnership for Peace– om militair aanwezig te zijn in olierijke regio’s.
Er is een duidelijk geostrategisch belang in de uitbreiding naar Oost-Europa dat niets te maken heeft met stabiliteit, maar met controle op energietoevoer. Daar zie je Koude Oorlog terugkeren. Rusland wordt er zenuwachtig van en je krijgt een Koude Oorlogssfeertje.
Het is toch goed dat iémand onze energie veilig stelt?
De Brabander: Maar ten koste van wat? Of andere landen van energieveiligheid kunnen genieten, maakt niet uit. Het zegt veel over onze economie, die energieverslindend is. Dat is gevaarlijk. Als je in die logica doorgaat, kom je bij: ‘Dit is van ons, we hebben er recht op.’ En dat kan alleen maar tot confrontatie leiden. Op lange termijn is dat helemaal niet goed.
Kortom: de Navo draagt volgens u niet bij tot een veiligere wereld?
De Brabander: Je hebt de Navo, de Shanghai Cooperation Organisation, in Latijns-Amerika spreekt men over een eigen militair bondgenootschap. Zo krijg je een multipolaire herhaling van Koude Oorlog. En dan heb je nog Europa met zijn Veiligheids- en Defensiebeleid. Terwijl wij zeggen: je moet niet naar een polarisatie gaan, maar naar multilateralisering, door meer en meer in te zetten op de VN.
Alle energie die men nu steekt in veiligheidsbeleid via de Navo en de EU, had men moeten steken in de VN en de hervorming ervan. Onder voorbehoud dat we niet geloven in de militaire aanpak van problemen hoe dan ook.
Hoe moeten conflictsituaties dan wél bezworen worden?
De Brabander: Je moet grondoorzaken aanpakken. Als we in Afrika de conflictkaart bekijken, zien we dat er economische of ecologische problemen aan de basis liggen van het geweld daar. Bovendien voeden we conflicten via onze wapenhandel of simpelweg door het handhaven van ongelijke ruilverhoudingen – dat is het hypocriete ervan. Als je zou werken op de grondoorzaken van conflicten –denk bijvoorbeeld ook aan de schuldenlast– heb je de militaire arm niet meer nodig.

‘Hoe meer militairen je inzet, des te meer burgerslachtoffers je riskeert.’

In het Wereldbank-rapport “Breaking the conflict trap” (2003) staat dat de minst ontwikkelde landen vijftien keer meer kans maken op het uitbreken van een gewelddadig conflict dan rijke landen. Wel, dan weet je toch waar de prioriteiten liggen op vlak van geweldpreventie.
De VN en Navo gaan beter samenwerken. Vinden jullie dat geen goede zaak?
De Brabander: Wij denken dat de machtsverhoudingen zodanig zijn dat het omgekeerd zal werken: de Navo zal de samenwerking gebruiken als legitimatie om op te treden. Als je zegt dat de VN militaire capaciteit moet hebben, waarom maak je dan niet werk van een multinationale blauwhelmenmacht? Dat zou meer integer zijn –al zou ik ook daar mijn bedenkingen bijhebben.
Is vzw Vrede dan in alle gevallen tégen militaire interventie?
De Brabander: We zeggen niet nooit. Er zijn een aantal extreme situaties die je zou kunnen indenken, waarbij het nodig kan zijn met een beperkt mandaat de partijen te scheiden. Ik verwijs bijvoorbeeld naar de genocide in Rwanda. Maar wat merk je? Als er geen belangen meespelen, is men niet geneigd om op te treden.
Als je een correcte, ethische, internationale politiek zou voeren gebaseerd op rechten, dan heb je geen militair instrument meer nodig. Een eerlijke koffieprijs, beperking van wapenhandel, duurzame landbouw, een ander IMF… dat alles had de Rwandese genocide kunnen doen voorkomen. Veel conflicten zouden automatisch opgelost geraken.
Komt het nog goed in Afghanistan?
De Brabander: Eigenlijk is Afghanistan een unicum: het is de eerste keer dat de Navo zo ver out of area optreedt. Men zit er nu vast, en merkt dat men in een moeras aan het terechtkomen is. Als de Navo mislukt in Afghanistan, zal dat de Navo rechtstreeks raken en verzwakken. Zoals het er nu naar uitziet, kan ze de oorlog niet winnen. De situatie onder controle houden gaat misschien nog, maar een militaire oplossing is niet mogelijk.
Hoe meer militairen je inzet, des te meer burgerslachtoffers je riskeert. En hoe meer slachtoffers, des te slechter de Navo bij de burgerbevolking ligt. Op die manier wordt de aanwezigheid moeilijker te verkopen. En dus kan de Navo op langere termijn ook op politiek vlak niet winnen in Afghanistan. De vredesbeweging zei trouwens al op 7 oktober 2001: géén oorlog in Afghanistan.’
Op de top in Straatsburg zal de Navo het belang benadrukken van een goede relatie met Rusland. Dat is toch een hoopvol teken?
De Brabander: kijk naar recente geschiedenis: in retoriek wil de Navo samenwerken, maar op het terrein zie je dat men toch zijn zin blijft doen. Kijk naar de plannen voor een Navo-wapenschild, naar de uitbreiding… Voortdurend schoffeer je Rusland. En toch wil je dat Rusland zich gedraagt als kameraad. In Rusland krijg je meer en meer het verhaal van “containment”: het wordt ingesloten. Daarom zoekt het al een tijdje toenadering tot China.
De Navo heeft toch bijgedragen tot zestig jaar vrede in Europa?
De Brabander: Dat is een verhaaltje. De bestaansreden van de Navo tijdens de Koude Oorlog was “to keep the Americans in, Germany down and the Russians out”. De oorlog was “koud” hier, maar werd elders wel warm uitgevochten. Bovendien voerde de Navo een gevaarlijke confrontatiepolitiek door in enkele lidstaten Amerikaanse kernwapens te installeren, die er trouwens nog altijd staan.