Meer veroordeelden buiten dan in de cel

In de Verenigde Staten zaten in december 2008 754 mensen per 100.000 inwoners vast, zegt Erlendur Baldursson, criminoloog bij Gevangenis en Reclassering (SPPA).
Het cellentekort op IJsland wordt vooral veroorzaakt door langere gevangenisstraffen en een groeiend aantal buitenlanders dat gepakt wordt voor criminele activiteiten. 
Gevangenissen hebben geen prioriteit op IJsland. Sinds 1970, toen IJsland nog maar iets meer dan 204.000 inwoners telde, bestaan er al plannen voor een nieuwe gevangenis. Het land telt nu 315.000 inwoners en 145 cellen in vijf gevangenissen. Dat is 37 meer dan in 1970. De nieuwe cellen werden bij bestaande gevangenissen aangebouwd.

Werkstraf

Niet alle 250 veroordeelden op de wachtlijst hoeven daadwerkelijk te zitten. “Een deel van hen heeft een taakstraf gekregen”, zegt Baldursson. Voorstellen voor uitbreiding van de capaciteit liggen momenteel bij het ministerie van Justitie, zegt hij.
“Het is duidelijk dat er meer ruimte nodig is. Maar we zouden de lengte van de opsluiting ook kunnen verkorten”, zegt Helgi Gunnlaugsson, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van IJsland. “Gevangenen die niet gevaarlijk zijn of die geen zware misdrijven hebben begaan, kunnen vrijgelaten worden als ze de helft van hun straf hebben uitgezeten. Nu gebeurt dat pas als ze driekwart hebben uitgezeten.”
 
Op IJsland krijgen jaarlijks ongeveer honderd mensen een werkstraf opgelegd. “Dat aantal is al jarenlang redelijk stabiel”, zegt Gunnlaugson. “We zouden vaker taakstraffen kunnen opleggen, als er geschikte plaatsen zijn voor veroordeelden en als ze aan de juiste voorwaarden voldoen.” 
Een deel van het probleem wordt veroorzaakt door het toenemende aantal buitenlandse gevangenen. Momenteel zitten 29 buitenlanders in IJslandse gevangenissen. “Dat is 20 procent van de gevangenispopulatie. Tien jaar geleden was dat nog maar 2 tot 5 procent”, zegt Baldursson.
Ondanks het feit dat IJsland een klein eiland is, is het niet immuun voor georganiseerde misdaad. Die wordt gedomineerd door bendes van buitenlandse criminelen. Meestal worden buitenlandse gevangenen uitgeleverd, maar dat kan een proces van maanden zijn.