Mensenrechten op het terrein

In België hebben de mensenrechten soms heel concrete gevolgen, aldus Eva Brems: ‘De nieuwe regelingen die ervoor zorgen dat kinderen die uitgeprocedeerd zijn of zonder wettige verblijfsstatus in België zijn, niet meer in een gesloten centrum terechtkomen, komt er na veel druk van mensenrechtenorganisaties die steun vinden in het Kinderrechtenverdrag. Ook de antiracisme wetgeving in België en vele andere landen kwam er in uitvoering van het verdrag tegen rassendiscriminatie.’
Ook de regionale gerechtshoven hebben invloed. De arresten van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden door de meeste Europese landen gevolgd. Zo oordeelde het Europese Hof in 1981 dat het statuut van onwettige kinderen in België discriminerend was, onder meer inzake het erfrecht.

Njet

‘Alleen Rusland zegt njet tegen de uitspraken’, onderstreept Wouter Vandenhole, professor mensenrechten aan de Universiteit Antwerpen. ‘Turkije houdt de voorbije jaren wel rekening met de arresten ivm Cyprus. De reden is dat de arresten kracht worden bijgezet door politieke druk van de staten. Dat is niet of minder het geval voor het Interamerikaanse Hof.’
Diego Garcia Sayan, een Peruviaanse rechter in het Inter-Amerikanse Hof, erkent dat het hof vrij zwak blijft en afhankelijk is van de medewerking van de lidstaten. ‘Wettelijke veranderingen liggen vrij makkelijk. Structurele veranderingen zijn veel moeilijker. Dikwijls hangt het af van de kracht van de locale gemeenschap: als die erin slaagt het arrest van het hof als drukkingsmiddel te gebruiken om zo tot onderhandelingen met de regering te komen.’
Jurist Olubayo Oruduru van de Adekunle Ajasin Universiteit in Nigeria bestudeerde de rechtszaken die de inwoners van de Nigerdelta indienden bij he t Afrikaanse mensenrechtenhof omdat hun milieu totaal verloederd wordt door de olie-ontginning. Het Afrikaanse mensenrechtercharter bevat een artikel over het recht op een gezond milieu, wat niet het geval is in de veel oudere Europese en Amerikaanse varianten.
Toch hebben de uitspraken van het Afrikaanse Hof voor de rechten van de mens weinig impact hebben op het terrein. Dat heeft alles te maken met de hoge corruptiegraad waar het Nigeriaanse gerecht sowieso onder lijdt. Professor Brems wijst er dan weer op dat precies ontwikkelingslanden als India of Zuid-Afrika er eerst in slaagden om via het verdrag over economische, sociale en culturele rechten dingen af te dwingen. ‘De toegang tot retrovirale geneesmiddelen tegen Aids is in Zuid-Afrika afgedwongen via dat verdrag.’