Mexicaanse gevangenisopstanden ontaarden in bloedbad

De jongste gevangenisopstand vond maandag plaats in de noordelijke stad Reynosa. Volgens de overheid kwamen 22 gevangenen om en vielen er 34 gewonden. Familieleden van de gevangenen zeggen dat er zeker zestig doden zijn en dat het geweld uitbrak tussen rivaliserende bendes die zware wapens en zelfs granaten gebruikt zouden hebben. De gevangenis van Reynosa is gebouwd voor 1.000 gevangenen maar telt er nu al dubbel zoveel.

Schendingen

“De opstand legt opnieuw de problemen van het penitentiaire systeem en het gerecht in Mexico bloot, met al zijn ongerijmdheden en mensenrechtenschendingen”, zegt gevangenisexpert Guillermo Zepeda van het Centro de Investigación para el Desarrollo - Asociación Civil.

De recentste golf gevangenisopstanden begon op 14 en 17 september in Tijuana, in het noorden van Mexico, sloeg op 18 september over naar Monterrey, in het noordoosten, op 12 oktober naar Zacatecas, in het centrum van het land, en op 13 oktober naar Culiacán, in het noordwesten.

Van 2003 tot 2007 vonden 54 opstanden en 909 vechtpartijen plaats in de Mexicaanse gevangenissen. Daarbij vielen 224 doden, vorig jaar alleen al 80. In dezelfde periode pleegden ook 168 gevangenen zelfmoord.

Mexico telt meer dan 220.000 gedetineerden, waarvan 45 procent nog in voorhechtenis zit en dus nog wacht op een vonnis. Patricio Patiño, de bevoegde onderminister, geeft toe dat de 441 gevangenissen in Mexico te kampen hebben met overbevolking, corruptie, slechte infrastructuur, slecht opgeleid personeel en een gebrek aan reclasseringsprogramma’s.

Overbevolking

“De gemiddelde overbevolking bedraagt 140 procent (van de capaciteit), maar er zijn gevallen, zoals in de hoofdstad en in Tijuana, waar dat percentage tot 180 en 200 procent oploopt”, aldus Guillermo Zepeda. Negentig procent van de gevangenen is niet meteen gevaarlijk, maar ze delen wel de cel met zware criminelen, wat recidive in de hand werkt, aldus de expert.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat minder dan tien procent van de Mexicaanse gedetineerden taken uitvoert in de gevangenis, en dat er één bewaker is voor negen gevangenen. Volgens Ilanud, het Latijns-Amerikaanse Instituut van Strafrecht van de Verenigde Naties, zou die verhouding minstens één op vier gevangenen moeten bedragen.
Guillermo Zepeda, die het Mexicaanse gevangeniswezen al meermaals bestudeerde, ziet licht aan het eind van de tunnel. De grondwetswijziging die in juni van kracht werd, kondigt een grondige herziening van het strafsysteem aan die in acht jaar voltooid moet zijn. De hervorming moet een einde maken aan snelrechtprocessen waarbij de rechter amper de beschuldigde ziet. In de plaats daarvan komen mondelinge, openbare processen waarbij de magistraat aanwezig moet zijn.

De veranderingen, zeggen de autoriteiten, willen het principe van het vermoeden van onschuld herstellen, de toepassing van de voorlopige hechtenis inperken en de bekentenis niet langer als belangrijkste bewijsstuk beschouwen. Volgens Ilanud blijft het gevangenisprobleem niet tot Mexico beperkt. 26 Latijns-Amerikaanse landen zitten met een overbevolking van 120 procent in de gevangenissen. In Bolivia bedraagt het percentage 162 procent en in Brazilië 181 procent.