Muitende regeringssoldaten verergeren chaos in Congo - achtergrond

Burgers in delen van Noord-Kivu, een provincie in het oosten van Congo (aan de grens met Uganda en Rwanda), richten momenteel her en der barricades op. Vreemd genoeg vinden ze het nodig zich te beschermen tegen de Congolese militairen die net werden gestuurd om hen te verdedigen tegen de aanvallen van rebellen. Sommige burgers profiteren van de veiligheidscrisis om oude rekeningen te vereffenen.

Rutshuru, een streek in Noord-Kivu, kampt overduidelijk met bestuurlijke problemen. Een verantwoordelijke overheid zou deze problemen zo spoedig mogelijk trachten op te lossen tenzij ze natuurlijk zelf belang heeft bij de heersende verwarring.

In de nacht van 28 op 29 januari werd Rutshuru eens te meer bestookt door aanvallers van wie de identiteit nog steeds niet officieel vast staat. Het Congolese regeringsleger bood weerstand en sloeg de aanvallers terug. De militairen doodden drie rebellen.

Rutshuru is één van de vijf gebieden die samen de provincie Noord-Kivu vormen. Het is een streek waar het centrale gezag uit Kinshasa zo goed als niets te vertellen heeft.

Na bijna tien jaar van politieke turbulentie wordt volop geprobeerd Congo te herenigen en het gezag van de centrale overheid te herstellen. In Rutshuru blijken de inspanningen niet veel effect te sorteren. De legergarnizoenen in Rutshuru gehoorzamen alleen aan de gouverneur van de provincie Noord-Kivu, Eugène Serufuli. De gouverneur vereenzelvigt zich niet echt met de Congolese transitieregering in Kinshasa. Hij kiest eerder partij voor de politieke stroming waartoe hij behoort, het Rassemblement congolais pour la démocratie (RCD). Het RCD levert wel één van de vier vice-presidenten in de transitieregering, Azarias Ruberwa.

Dissidente manschappen uit het Congolese leger vielen de laatste tijd diverse plaatsen in Rutshuru aan. Het geweld zette de minister van Defensie, Adolphe Onusumba, ertoe aan de dissidente generaal en rebellenleider Laurent Nkunda op te zoeken in Kitchanga, niet ver van de stad Rutshuru. Onusumba, die zelf tot het RCD-kamp behoort, trachtte het gesprek aan te gaan met de muiters. De plaatselijke bevolking reageerde teleurgesteld toen bleek dat de bewindsman geen enkele maatregel trof tegen de dissidenten, zeggen politieke analisten.

In Kanyabayonga speelde zich in de laatste maanden van 2004 een gelijkaardig scenario af. Destijds kwam de 8ste militaire regio (Goma) in opstand tegen de Congolese legertop, die had besloten meer troepen aan de grens met Rwanda te stationeren. De Rwandezen hadden er immers mee gedreigd opnieuw soldaten naar Congo te sturen.

De feiten in Rutshuru en Kanyabayonga staan niet alleen. De Oost-Congolese stad Bukavu (Zuid-Kivu) werd eind mei, begin juni 2004 een tijdje bezet door muitende militairen onder leiding van generaal Nkunda en kolonel Jules Mutebusi. Beide officieren waren in opstand gekomen onder het voorwendsel dat ze de Congolese Tutsi’s (Banyamulenge) wilden beschermen tegen het Congolese leger, dat hen zogenaamd wilde uitroeien.

De houding van de provinciale autoriteiten valt soms moeilijk te begrijpen. De gouverneur van Noord-Kivu, Serufuli, en de commandant van de 8ste militaire regio, generaal Gabriel Amisi, keuren officieel de aanvallen van de rebellen tegen Rutshuru af. Verder ondernemen de twee bitter weinig om het geweld te doen ophouden.

Niemand wil echt de kat de bel aanbinden en zeggen wie de aanvallers in Rutshuru precies zijn. Erger nog: de militairen die ter versterking naar Rutshuru werden gezonden om de dissidenten te bestrijden, deserteerden en voegden zich bij de opstandelingen.

Een verdediger van de mensenrechten uit Bukavu, die liever anoniem blijft, vindt het bijzonder spijtig dat Kinshasa niet echt wakker lijkt te liggen van de gebeurtenissen in Noord-Kivu. Het gebruik van zware wapens, het rondcirkelen van de gevechtshelikopters van de VN-blauwhelmen (Monuc) en de moordpartijen deden bijna 50.000 burgers uit Rutshuru en omstreken op de vlucht slaan, meldt het VN-Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen.

De hoofdplaats van Noord-Kivu, Goma, is nog niet echt in de greep van de paniek, maar de angst is wel duidelijk op de gezichten van de inwoners te lezen. De gebeurtenissen in Rutshuru, het toestromen van duizenden bange vluchtelingen en het overlopen van bijna 600 soldaten met Tutsi-roots naar generaal Nkunda doen de bevolking van Goma voor een invasie vrezen.

In Goma wonen 300.000 mensen. De meerderheid van de inwoners is ervan overtuigd dat de Rwandezen betrokken zijn bij de aanvallen tegen diverse plaatsen in Rutshuru op 18 januari. Die aanvallen waren het werk van strijders die aanleunen bij de dissident Laurent Nkunda.

Wij zitten volledig klem tussen het Masisi-gebied in het westen, waar Nkunda en zijn manschappen zich ophouden, en Rwanda in het oosten, zegt Sifa Bidashimwa, een zakenvrouw uit Goma. We vragen ons af wat de centrale regering in Kinshasa ervan weerhoudt om te zeggen dat er een complot tegen de veiligheid van de staat is. De provinciale autoriteiten zitten mee in het complot.

De zakenvrouw is van mening dat er onder Rwandese invloed wordt samengezweerd om Congo te destabiliseren. De centrale overheid in Kinshasa is de enige die dit niet onder ogen wil zien, klinkt het. Kinshasa gaf tot op heden nog geen officiële commentaar op wat er in Rutshuru aan de hand is.

Een deel van de bevolking in Oost-Congo praat kinyarwanda, net zoals de inwoners van het buurland Rwanda. Het gaat om Congolezen, vooral dan Tutsi’s, die naar eigen zeggen om veiligheidsredenen dichtbij de grens met Rwanda willen blijven wonen. Sommigen beschuldigen deze Congolezen ervan onder één hoedje te spelen met Kigali. (DB/JS)