Mumia Abu-Jamal: “We beleven opwindende tijden”

Jamal kreeg in 1982 de doodstraf voor de moord op politieman William Faulkner, die in 1981 in Philadelphia op straat werd neergekogeld. Zijn advocaten beweren al jaren dat Jamal werd veroordeeld door een racistische rechter en op basis van valse getuigenissen. In 2001 besliste een rechter dat er onregelmatigheden waren geweest bij het bepalen van de strafmaat en dat het proces moest worden overgedaan. Tegen die uitspraak werd opnieuw beroep aangetekend, en Jamal wacht op een uitspraak van de rechter in dit beroep over een mogelijk nieuw proces.
 
In de loop van de afgelopen 26 jaar was Jamal enkele keren dicht bij zijn executie. Rond zijn persoon is een brede internationale mobilisering op gang gekomen. De ter dood veroordeelde is intussen ereburger gemaakt van Parijs, Montreal en Palermo en in de Parijse voorstad Saint-Denis is zelfs een straat naar hem genoemd.
 
IPS: Door je radiocommentaren en columns over politiek, de doodstraf en de bevrijding van de zwarte Amerikanen blijf je een vooraanstaande figuur voor de politieke linkerzijde, en waarschijnlijk ook voor je medegevangenen. Hoor je soms iets van je lotgenoten in de dodencel ?
 
Mumia Abu-Jamal: Ik krijg brieven van jongens uit heel het land en – het moet gezegd – uit de hele wereld. Sommigen drukken hun solidariteit uit, anderen willen met me corresponderen of hebben vragen, met name over mijn persoonlijke geschiedenis met de beweging voor zwarte bevrijding in de Verenigde Staten.
 
Ik weet dat de meeste gevangenen in de dodencel worden afgeschilderd als monsters. Het is evenwel een feit dat de mensen die ik ken hier zitten omdat ze arm zijn. Als ze geld hadden gehad, hadden ze een degelijke advocaat kunnen betalen en zouden ze niet in de gevangenis zitten, of in elk geval niet in de dodencel.
 
IPS: Je hebt veel steun in Europa maar niet in de Verenigde Staten. Vanwaar dat verschil ?
 
MAJ: De media in de VS zijn tegenstanders, geen bondgenoten. De strijd kent een cyclisch verloop, zoals het wassen van de maan of eb en vloed.
 
IPS: In de Verenigde Staten lijkt de publieke opinie zich stilaan af te keren van de doodstraf. Hebben u en uw advocaten het gevoel dat de houding tegenover uw geval aan het veranderen is ? Staan er meer mensen open voor het idee dat uw proces niet eerlijk is verlopen ?
 
MAJ: Ik kan niet zeggen dat dat het geval is. Hoe meet je zoiets? Er zijn mensen die er vast van overtuigd zijn dat ik niet langer in de dodencel zit, ik heb zelf zulke artikelen in de krant zien staan. Maar ik ben geen dag weggeweest uit de dodencel. Ik zit wel degelijk nog altijd op ‘death row’.
 
IPS: Denkt u dat er deze keer een eerlijk proces komt ?
 
MAJ: Ik heb geleerd om me niet bezig te houden met spelletjes om de toekomst te voorspellen, dat is veel te riskant. We werken hard in die richting en ik heb er goede hoop op.
 
IPS: De dodencel in Pennsylvania (de staat waar Jamal in de cel zit, nvdr) is de meest inhumane van alle VS-staten die de doodstraf nog toepassen. De 228 ter dood veroordeelden zitten er 23 uur lang alleen in een kleine cel. Buiten de cel loop je altijd geboeid, ook onder de douche. Fysiek contact met bezoekers is niet toegestaan. Wat voor een impact heeft dat ?
 
MAJ: Het heeft een impact op de manier waarop je omgaat met familie en vrienden, met bewakers, met vrouwen. Het verandert alles. Jaren geleden kwam ik eens terug van een bezoek aan de tandarts. We kwamen door een centraal gedeelte van de gevangenis waar honderden mannen in de richting van de eetzaal liepen. Omdat het zo lang geleden was dat ik zo’n grote groep mensen had gezien, bleef ik stilstaan, als bevroren. De bewaker duwde in mijn rug en zei “Komaan Jamal”, maar ik kon niet bewegen. Zo verlamd was ik door de aanwezigheid van die honderden mannen. Ik wist gewoon niet wat ik met die situatie moest aanvangen, na al die jaren in mijn eentje in de cel.
 
John Grebe: Wat inspireerde je als jonge reporter ?
 
MAJ: Ik ben heel erg geïnspireerd door de mensen van het Ministerie van Informatie van de Black Panther-partij. Ook nadat de partij aan wanorde ten onder ging, ben ik altijd blijven schrijven vanuit een radicaal en populistisch standpunt, vanuit de optiek van de zwarte bevrijding. Dat is me altijd bijgebleven. Als ik soms praat met mensen uit de media ben ik blij dat ik nooit naar de journalistenschool ben gegaan.
 
IPS: Je schreef vijf boeken en maakt wekelijkse radiocommentaren ? Waarom blijf je je mening verkondigen ?
 
MAJ: Het blijft interessant. We leven in opmerkelijke, uitdagende en gevaarlijke tijden, die tegelijk erg inspirerend zijn. We hebben nu een regering die min of meer zegt dat martelen cool is. We hebben geheime gevangenissen, zogenaamde ‘black sites’, waar mensen uit de hele wereld worden vastgehouden en gemarteld in de naam van de Verenigde Staten, zonder dat je hun naam mag kennen.
 
Ik ben nog altijd een schrijver, auteur, journalist. Ik zou me nalatig voelen als ik niet over die dingen zou schrijven. Na de aanslagen van 11 september las je daar niets over in de grote mediahuizen van dit land. Ze steunden de oorlog en fungeerden min of meer als stencilmachine voor de staat. Dat is niet de rol die ik heb gekozen.
 
IPS: In Pennsylvania zitten twee keer zoveel zwarten als blanken in de dodencel. Wat zegt dat over de rechtbanken hier ?
 
MAJ: Het zegt meer over de rechtbanken in Philadelphia (de hoofdstad van Pennsylvania, nvdr). ‘Philly’ is nationaal kampioen in de doodstrafbusiness. Veel zaken die ergens anders als doodslag zouden gelden, of in andere landen tot de vrijspraak zouden leiden, eindigen hier als moordzaken of met de doodstraf.
 
Het hele politieke systeem draait hier rond de doodstraf. Wie niet gelooft in de doodstraf mag geen deel uitmaken van een jury. Als je een jury samenstelt die fundamenteel oneerlijk is, dan kun je alleen een fundamenteel oneerlijk resultaat krijgen.