Nieuwe ethische richtlijnen van de Wereldbank moeilijk af te dwingen

De nieuwe richtlijnen zullen gevolgen hebben voor miljoenen mensen ter wereld. De Wereldbank financiert immers jaarlijks voor miljarden dollars infrastructuurwerken in het Zuiden. De International Finance Corporation (IFC, dat deel van de Wereldbank dat geld leent aan de private sector) steunde al projecten van meer dan 3.300 bedrijven, en dat in 140 ontwikkelingslanden. Vorig jaar nog heeft de IFC voor meer dan 24 miljard dollar (20 miljard euro) geïnvesteerd in arme landen.

De nieuwe richtlijnen moeten de negatieve impact van de gesponsorde projecten op het milieu en op gemeenschappen in de nabijheid van het project minimaliseren. Ze stipuleren hoe bedrijven moeten omgaan met de natuurlijke habitat, inheemse volkeren, onvrijwillige onteigening, veiligheid van dammen en culturele sites.

“Met deze nieuwe richtlijnen willen we de projecten een grotere impact doen hebben op ontwikkeling”, zegt Lars Thunnell van de IFC. Volgens de IFC zullen de banken die eerder al de zogenaamde evenaarsprincipes ondertekenden, snel de nieuwe regels aannemen. De evenaarsprincipes maken de huidige sociale en omgevingsrichtlijnen uit van de Wereldbank.

De Evenaarsbanken bestaan uit een aantal grote namen zoals ABN Amro, Barclays, Citigroup en Crédit Lyonnais. Zij cofinancieren soms projecten met de Wereldbank in de mijn-, olie-, gas-, en aanverwante sectoren. De nieuwe richtlijnen van de IFC vervangen de huidige, en bevatten nieuwe bepalingen over gemeenschapsgezondheid, veiligheid en bewaking, arbeidsomstandigheden, vervuilingpreventie en de belasting op gemeenschap en omgeving.

Internationale drukkingsgroepen reageren verdeeld op de nieuwe richtlijnen. Omgevings -en beleidsgroepen geven ze een onvoldoende, een grote vakbondsorganisatie noemt ze een goed begin. Volgens de internationale vakbondskoepel ICFTU, zullen de ontlenende bedrijven zich in de toekomst moeten houden aan de basisregels voor arbeid, zoals die vastgelegd zijn door de internationale arbeidersorganisatie ILO. Die regels verbieden het gebruik van dwangarbeid, kinderarbeid en discriminerende praktijken. Ze brengen ook de vrijheid tot verenigen mee, en het recht op collectieve onderhandelingen.

“Duizenden mensen die als werknemer ingeschakeld zijn in een dergelijk project, doen hun voordeel met de nieuwe richtlijnen. Dit moet een precedent zijn voor andere internationale instellingen die lenen aan de publieke of private sector”, reageert de algemeen secretaris van ICFTU, Guy Ryder enthousiast.

De ICFTU bood de IFC aan te helpen om de nieuwe arbeidsregels te implementeren, want daar loopt het volgens de vakbondsorganisatie nog mank. Hoe de regels in de praktijk zullen omgezet worden, baart ook ngo’s die zich bezighouden met het milieu en de mensenrechten zorgen.

De ngo-alliantie Bretton Woods Project noemt de nieuwe aanpak van de IFC “een riskant project” dat gekenmerkt wordt door vaag taalgebruik en niet-bindende verklaringen.” De nieuwe richtlijnen zouden de situatie wel eens erger maken dan ze nu al is, vrezen de ngo’s. Ook Bank Information Centre, Environmenal Defence en Friends of the Earth keuren de richtlijnen af.

Een studie van ngo’s Banktrack en WWF van vorige maand, onderzocht de financieringspolitiek van 39 internationale banken. Daaruit bleek dat de projecten de toets met de VN-richtlijnen over milieu en mensenrechten niet doorstaan. Er was zelfs geen informatie voorhanden over de manier waarop de banken op die richtlijnen zouden kunnen toezien.

Over de strengere VN-normen inzake mensenrechten en multinationals wordt met geen woord gerept in de richtlijnen van de IFC.