Obama harder tegen Iran

De Amerikaanse regering ziet een bijeenkomst van de Algemene Vergadering van de VN als de deadline voor een diplomatiek antwoord van Teheran. “In september moeten we een stand van zaken opmaken”, zei minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton zondag op CNN. “Als er een antwoord komt, dan moet dat snel komen. We gaan de deur niet oneindig lang laten openstaan.” Clinton liet ook verstaan dat de VS aan een “erg robuuste set sancties werkt die de steun krijgt van de internationale gemeenschap”, voor het geval de toenadering geen succes wordt.
Het is nog te vroeg om te zeggen of Obama de bedreigingen ook in echte sancties zal omzetten voor het einde van dit jaar. Toch hebben verschillende bronnen binnen de regering zich al ongeduldig uitgelaten over de traagheid van het diplomatieke proces.

Grote fout

Een groeiend aantal analisten waarschuwt echter dat een dergelijk beleid een grote fout inhoudt. Ze wijzen erop dat het regime in Teheran op dit moment niet kan onderhandelen en dat sancties de positie van de hoogste leider Ali Khamenei en President Mahmoud Ahmadinejad alleen maar zullen versterken.
De reden voor de deadline moet dan ook vooral gezocht worden bij de immense druk van de haviken in het Amerikaanse Congres, die zo snel mogelijk sancties willen zien. Ze worden gesteund door hardliners binnen de zogenaamde Israël-lobby, die al lang voor de Iraanse verkiezingen op 12 juni campagne voerden voor een hardere lijn tegenover Teheran.
Toen Obama aan de macht kwam in januari was hij terughoudend omtrent een deadline voor de diplomatieke toenadering tot Iran. In mei sprak hij voor het eerst over een “evaluatie” op het einde van het jaar.
Door het oproer na de Iraanse verkiezingen in juni ijverden verschillende analisten voor een uistel, omdat Iran vooral bezig is met interne problemen. Precies het omgekeerde lijkt nu te gebeuren, met een verschuiving van de deadline van eind dit jaar naar eind september. “De grootste fout die de VS nu kunnen maken, is deadlines vast te leggen waar niemand, inclusief de VS zelf, van gelooft dat Iran ze kan halen”, zegt Trita Parsi, voorzitter van de National Iranian American Council (NIAC).

Unilaterale sancties

Maar de haviken in het Congres zien dat anders. Ze willen nieuwe anti-Iraanse wetgeving stemmen in september als er geen diplomatieke toenadering komt. Eén van de voorstellen is de Iran Refined Petroleum Sanctions Act (IRPSA), die straffen oplegt aan bedrijven die geraffineerde petroleumproducten uitvoeren naar Iran.
Meer dan de helft van de leden van het Congres staat achter het voorstel. De hardliners binnen de Israëlische lobby, zoals het American Israel Public Affairs Committee (AIPAC) en de Conference of Presidents of Major American Jewish Organisations plannen een grote lobbycampagne in september om de wetgeving te steunen. De regering-Obama heeft tot nog toe geen publiek standpunt ingenomen over de IRPSA.
Toch lijkt het erop dat de regering steeds meer geneigd is tot sancties. Volgens de Israëlische krant Ha’aretz zou de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur James Jones Israël ingelicht hebben over nieuwe sancties. In elk geval wijzen alle tekenen erop dat als de regering-Obama sancties neemt, ze dat zal doen in overleg met bondgenoten, eerder dan de unilaterale sancties die het congres erdoor wil krijgen.
De voorstanders van de sancties voeren aan dat ze de positie van het regime in Teheran zullen verzwakken omdat het sterk afhankelijk is van de import van geraffineerde petroleumproducten. Ondanks de grote olievoorraden heeft Iran gebrek aan raffinaderijen en moet het 25 tot 40 procent van zijn geraffineerde petroleumproducten invoeren.
Toch geven sommige haviken zelf toe dat unilaterale sancties zoals de IRPSA maar een beperkte reikwijdte hebben. Multilaterale sancties zouden veel effectiever zijn, hoewel analisten hun bedenkingen hebben bij de kans dat Rusland en China dergelijke sancties zouden goedkeuren.

Humanitaire catastrofe

Maar zelfs tegen multilaterale sancties is de tegenstand groot. Tegenstanders voeren aan dat de gevolgen eerder de bevolking dan het regime treffen. Ze zouden het regime precies kunnen versterken in de strijd tegen een gemeenschappelijke vijand. De tegenstanders herinneren daarvoor aan de situatie in Irak, waar strenge sancties tussen 1990 en 2003 verantwoordelijk geacht worden voor honderdduizenden burgerdoden, zonder de macht van Saddam Hoessein te kunnen breken.
“Er is niet het minste bewijs dat een grote of kleine oppositieleider ooit een woord geuit heeft over de nood aan sancties” schrijft Hamid Dabashi, professor aan de Universiteit van Colombia op CNN.com. “Net als in het geval van Irak zouden sancties catastrofale humanitaire gevolgen hebben, terwijl ze onderdelen van het militaire en veiligheidsapparaat zouden versterken.”
Ook de Iraanse Nobelprijswinnares en mensenrechtenactiviste Shirin Ebadi waarschuwde dinsdag dat sancties vooral de Iraanse bevolking zouden treffen.
Iran moet zich bovendien over meer zorgen maken dan enkel sancties van de internationale gemeenschap. Ook de dreiging van een Israëlische militaire aanval blijft reëel. Israël heeft al verschillende keren laten weten dat het een militaire aanval overweegt tegen de Iraanse nucleaire installaties als het niet tevreden is met de vooruitgang in de onderhandelingen.