Ongelijke registratie dreigt Congolees verkiezingsproces te doen ontsporen

Op 15 december komt er officieel een einde aan de registratie van kiezers in de Democratische Republiek Congo. Als de datum niet opnieuw wordt uitgesteld, kunnen alle stemgerechtigden zich op 18 december in een referendum uitspreken over een nieuwe grondwet voor Congo. Volgend jaar vinden dan de langverwachte parlementsverkiezingen plaats.

Maar die kalender is niet meer naar de zin van ministers en parlementsleden uit de Evenaarsprovincie en Bandundu. “In andere provincies zijn er al miljoenen mensen geregistreerd. Wij komen met moeite aan 500.000 registraties”, klaagt Luzanga Shamandevu, een volksvertegenwoordiger uit Bandundu die voor de ‘ongewapende oppositie’ in het overgangsparlement zetelt. “Wij zijn tot alles bereid – zelfs tot een boycot – als de registratie wordt stopgezet.”

Sommige parlementsleden uit de twee afgelegen provincies beschuldigen de Onafhankelijke Verkiezingscommissie ervan hun kansen op een zetel in het nieuwe parlement “doelbewust te hypothekeren”. De verwijten komen uit alle stromingen – van de strekking van minister van Binnenlandse Zaken Théophile Mbemba, afkomstig uit Bandundu en een bondgenoot van president Joseph Kabila, tot de politici rond vice-president Jean-Pierre Bemba, tot 2002 één van de grote leiders in het verzet tegen de regering en zelf afkomstig uit de Evenaarsprovincie. Ook Olivier Kamitatu, de voorzitter van het voorlopige parlement die ook uit Bandundu komt, heeft zich bij de protesten aangesloten.

Maar de Onafhankelijke Verkiezingscommissie heeft net de zegen gekregen van het overgangsparlement voor de verschuiving van het grondwettelijk referendum naar 18 december. Eerder was de volksraadpleging voor 27 november gepland, maar die datum bleek organisatorisch niet haalbaar. De verkiezingen, die ooit nog voor de zomer van dit jaar waren gepland, werden om diezelfde reden naar volgend jaar verschoven.

Apollinaire Malu Malu, de voorzitter van de Onafhankelijke Verkiezingscommissie, wil vasthouden aan 18 december voor het referendum, ook al wordt het steeds duidelijker dat het registratieproces niet overal rond zal zijn. “Nieuw uitstel zou de rest van de verkiezingskalender overhoop halen”, argumenteert hij.

De registratie van Congolese kiezers begon in juni in Kinshasa. De moeilijkste provincies kwamen het laatst aan de beurt. Volgens de Onafhankelijke Verkiezingscommissie zijn er al 22 miljoen stemgerechtigde Congolezen geregistreerd, op een geschat totaal van 28 miljoen. Volgens Malu Malu is dat een goed resultaat gelet op de immense afstanden in Congo en de transportproblemen waarmee zowat het hele land kampt.

Het gebrek aan verharde wegen in Bandundu en de Evenaarsprovincie is één van de redenen die de vertragingen bij de registratie daar verklaren. Soms raakt ook het materiaal dat de registratieteams gebruiken defect. Ook de onveiligheid houdt potentiële kiezers ervan af zich op weg te begeven naar een registratiepunt. Sommige stemgerechtigden zien ook niet in waarom ze 100 kilometer zouden reizen om mee te doen aan verkiezingen waarbij ze zich niets kunnen voorstellen. “In sommige registratiecentra zitten de ambtenaren te nietsen omdat er nauwelijks geen gegadigden komen opdagen”, zegt Yves Kipulu, een arts uit Bandundu, de hoofdstad van de gelijknamige provincie.

Lang niet alle Congolezen uit Bandundu en de Evenaarsprovincie hebben begrip voor de protesten van hun vertegenwoordigers in het overgangsparlement. “Ze zouden beter uitleggen waarom er hier zo weinig wegen en bruggen zijn terwijl ze al zo lang aan de macht zijn”, zegt Maneng Makal, een leraar uit Bandundu.

De Onafhankelijke Kiescommissie zegt dat ze alles op alles zet om voor 15 december zoveel mogelijk mensen in Bandudu en de Evenaarsprovincie geregistreerd te krijgen. De VN-blauwhelmen en het Congolese leger hebben volgens Malu Malu helikopters ter beschikking gesteld om afgelegen plaatsen te bereiken. (PD)