Onrust over nieuwe landbouwwet in Congo

“We doen een dringende oproep aan de regering om de wet aan te passen”, zegt Paluku Mivimba, voorzitter van de Congolese Federatie voor Organisaties van Kleine Boeren (Fopac).

Verschillende artikelen in de wet creëren onzekerheid over het eigendomsrecht van boeren, omdat de mogelijkheid wordt uitgesloten dat ze eigenaar kunnen worden van het land dat ze al jarenlang bewerken, zegt Mivimba.

“Artikel 35 van de wet werkt nadelig uit voor kleine producenten en boerengezinnen die niet veel geld hebben”, zegt Mamie Makuze, advocate en eigenaar van een stuk grond van 5 hectare op het Batéké Plateau, niet ver van de hoofdstad Kinshasa. “Het artikel stelt dat de overheid landbouwconcessies toekent in overeenstemming met het financiële vermogen van de aanvrager. Die moet in staat zijn de kosten voor ontwikkeling van het land te dragen.”

“Daar komt nog een artikel bij dat slecht is voor kleine boeren. Volgens artikel 41 kan de regering de grond terugeisen en aan iemand anders toebedelen, als iemand niet binnen achttien maanden begint met het bewerken van de grond.”

Makuze zegt te vrezen dat kleine boeren die vaak geldgebrek hebben, land kwijtraken dat ze - soms door overerving en zonder officiële documenten - verkregen hebben.

Zaïrisering

Jeanne Botuli, een groentekweekster in Kisantu, een dorp in de westelijke provincie Bas-Congo, maakt zich ook zorgen over de nieuwe wet. “Onze vrouwengroep verbouwt al tien jaar gewassen als amarant, wortels en uien op kleine stukjes grond van een paar vierkante meter. Zelfs als we geen officieel eigendomsrecht krijgen, mag de provinciale overheid niet zomaar deze grond afpakken. We gebruiken deze grond al jaren en de autoriteiten weten dat.”

Roger Pholo, woordvoerder van Fopac, zegt dat de wet arme boeren geen zekerheid biedt, omdat hun land overgedragen kan worden aan boeren die beter presteren of aan grote landbouwondernemingen. “Veel van deze boeren zijn niet naar school geweest en zijn slecht geïnformeerd over deze wet”, zegt Pholo.

In het verleden werd al eens een soortgelijk traject ingezet bij de zaïrisering, toen land uit koloniale handen werd overgedragen aan Congolezen, inclusief aan boeren die niet in staat bleken het land productief te benutten. Het invoeren van een soortgelijke maatregel in deze tijd zou slecht zijn voor de landbouwproductie en de armoede verergeren, zegt hij.

De zaïrisering werd in 1973 in gang gezet door het regime van Mobutu Sese Seko. Hij nationaliseerde bezittingen van blanke kolonisten, inclusief stukken grond, die werden herverdeeld onder mensen die dicht bij het regime stonden en geen of weinig ervaring hadden met landbouw. Het gevolg was dat het land in de meeste gevallen werd doorverkocht. In Zuid-Kivu, in het oosten van Congo, werd genationaliseerde grond zelfs soms door buitenlanders teruggekocht.

Landbouwraden

Norbert Basengezi Kantintima, de Congolese minister van Landbouw, erkent dat de nieuwe wet veel onrust veroorzaakt. De vergelijking met de zaïrisering gaat volgens hem echter niet op. “De kleine boer wordt goed beschermd door de wet, via landbouwraden die in elke provincie al bestaan en die de ontwikkeling van de landbouw in de gaten houden”, zegt hij. “De kleine boeren zijn vertegenwoordigd in deze raden en kunnen op plaatselijk niveau maatregelen tegenhouden die onvoordelig voor hen uitpakken”, zegt Kantitima.

Mivimba stelt echter dat de landbouwraden niet effectief functioneren, omdat ze afhankelijk zijn van een overheid die ze onvoldoende financiert. “Er zijn commissies nodig om het land goed te beheren, vooral in gebieden waar boeren niet naar school geweest zijn en zich niet bewust zijn van hun rechten. Dergelijke commissies kunnen optreden namens de boeren”, zegt Mivimba.