Ontheemde Sri Lankanen keren terug naar huis

De 52-jarige grootvader Athanayakemudiyanselage Punchibanda moest Periyapillumallai, een dorpje diep in oostelijke district Batticaloa, ontvluchten samen met zijn familie in 1991, toen etnische spanningen overkookten. Punchibanda komt uit een hoofdzakelijk Singalese gemeenschap, maar leefde in een dorp dat grenst aan gebieden waar de Tamilminderheid van het land leefde.
De Tamiltijgers voerden toen een bloederige oorlog voor de oprichting van een aparte staat voor hun volk in het noordoosten van het land. Ongeacht de etnie waartoe ze behoorden, raakten burgers betrokken in de gevechten en betaalden ze een hoge prijs.
“We sloegen op de vlucht omdat we anders gedood zouden worden”, vertelt Punchibanda. Negentien jaar lang was zijn familie ontheemd door de oorlog, in het gebied Mahaweva zo’n 10 kilometer verderop.
Zeven maanden nadat regeringstroepen de Tamiltijgers van de kaart veegden en de oorlog afliep in mei 2009, keerde Punchibanda terug. “De jungle heeft onze huizen en akkers ingepalmd. Bovendien kennen we amper nog iemand hier, maar het is ons dorp”, getuigt Punchibanda.
Samen met zijn vrouw werkt hij onophoudelijk onder de brandende zon. Het is een hard leven, maar Punchibanda is blij dat hij na bijna twintig jaar naar huis kan keren. “Mijn kinderen en kleinkinderen zullen nooit naar hier komen, zij voelen geen verbondenheid. Ik wel”, legt hij uit.

Moslims

Verbondenheid deed ook Mohamed Aifa, een 62-jarige moslima, en haar echtgenoot terugkeren naar het naburige dorp Rukam. “We leefden in Chenkalady, zo’n 30 kilometer verderop, dat in handen van de regering was.”
Net als de Singalese bevolking werden de moslims verdreven uit de gebieden die de Tamiltijgers controleerden. In het midden van de jaren negentig kreeg Aifa’s familie het te kwaad in haar dorp en vertrok ze. Incidenten zoals de slachting van 147 moslims in een moskee van het nabijgelegen dorp Kathankuddi in 1990 deden uiteindelijk bijna alle moslims vluchten uit gebieden waar Tamils de plak zwaaiden.  
In tegenstelling tot de Singalese bevolking, waarvan er nog maar een handvol overblijven in gebieden die vroeger onder de controle van de Tamiltijgers vielen, hebben veel moslims de terugtocht ingezet nadat de oorlog afliep. “We voelen ons veilig hier. Er is veel vis, en een goede markt”, legt Aifa uit, terwijl een familielid voor 500 roepies (3,50 euro) aan gebakken vis samenbindt. “Hier hebben we al een koper voor. Wie weet wordt het leven hier beter.” 

Bakstenen huis

De meeste Tamils bleven achter in regio’s als Periyapillumallai en Rukam wanneer de Tijgers de macht grepen, maar ook zij sloegen op de vlucht voor zware gevechten. Krishnan Ramanadan, een 52-jarige vader van drie dochters, is al twee jaar terug in Periyapillumalai nadat hij het geweld was ontvlucht. De hemel lijkt op te klaren. Ramandan bouwt een bakstenen huis, en zijn dochters hoeven niet langer gedwongen dienstplicht te vrezen. 
In de voorbije twee jaren zijn de zaken er enorm op vooruit gegaan. Er zijn minder Sri Lankaanse soldaten en controleposten. De administratie keert geleidelijk terug. Natuurlijk blijven er nog problemen zoals een tekort aan huisvesting, een verschrikkelijk openbaar vervoer, en een banentekort.
Toch is er hoop nu. Gemeenschappen die decennialang uiteen werden gedreven door geweren, bommen en geweld, leven nu weer zij aan zij. Het zal mogelijk verschillende generaties duren eer alle wonden zijn geheeld, maar het proces is begonnen. “Misschien kunnen we leven zoals voorheen, als gewone mensen, en niet als dieren die elkaar doden voor een lapje grond”, besluit Punchibanda.