Oorlogen in Midden-Oosten worden steeds minder conventioneel (analyse)

Volgens het militaire woordenboek slaat onconventionele oorlogsvoering op militaire en paramilitaire operaties, meestal van lange duur, die worden uitgevoerd door plaatselijke groepen die getraind, bewapend en geleid worden door een externe bron. Kenschetsend voor onconventionele oorlogsvoering zijn guerrillatactieken, lage zichtbaarheid, clandestiene operaties en sabotage.

“Een groot keerpunt voor de oorlogsvoering in het Midden-Oosten was de grote nederlaag van de conventionele Arabische legers tegen Israël in 1967”, zegt Firas Maksad, directeur van de onafhankelijke onderzoeksgroep Lebanon Renaissance Foundation. “Het verlies van de Sinai, de Golan en de Westelijke Jordaanoever heeft velen in Arabische wereld ervan overtuigd dat er naast de conventionele legers een rol was weggelegd voor verzetsgroepen.”

De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) profiteerde als eerste van die officiële steun. In de jaren zeventig en tachtig kwamen andere verzetsgroepen aan de oppervlakte. “Vandaag zijn sommige van die militante organisaties, vooral Hezbollah en Hamas, sterk genoeg geworden om niet alleen Israël maar ook de samenleving en de staatsstructuur waarbinnen ze functioneren, te bedreigen.”

Verliezen beperken

Guerrillagroepen, die de vijand vooral willen afmatten, schuwen aanhoudende gevechten. “Ze hebben beperkte middelen en proberen de verliezen dus zoveel mogelijk te beperken. Hun belangrijkste zorg is te overleven om ’s anderendaags te kunnen verder vechten”, zegt prof. Timur Göksel van de Amerikaanse Universiteit van Beiroet en voormalig adviseur van de VN-troepen in Libanon.

Gewone legers zijn zichtbaarder en hebben duidelijke commando- en bevoorradingsstructuren. Vernietig je die, dan leg je de vijand lam. Conventionele legers zijn daardoor van nature slecht voorbereid op onconventionele oorlogen.

De experts zien duidelijke parallellen tussen de onconventionele oorlogsvoering in Irak, Libanon en de Palestijnese gebieden. “Ze hangen allemaal af van sterke financiële en militaire steun van een buurstaat die zijn regionale macht wil vergroten”, zegt Maksad. “Ze hebben ook allemaal relatief grote steun van de eigen bevolking nodig om te overleven. Dit bereiken ze meestal met een sterk nationalistische en religieuze agenda, waarop gematigder krachten moeilijk een gepast antwoord hebben.”

“Het menselijke element is cruciaal voor het overleven van groepen die onconventionele en soms terroristische technieken gebruiken”, zegt Maksad. Zonder een geloof in een hogere zaak, een sterke nationalistische of religieuze koorts die de militanten naar de wapens doet grijpen, zouden veel van die groepen, die vaak aan indoctrinatie doen, al lang verdwenen zijn.

Israël leert bij

In Gaza heeft Hamas de onconventionele aanpak van Hezbollah willen toepassen. “Hamas kan niet op zo’n regelmatige wapenbevoorrading rekenen en is heel wat slechter getraind dan Hezbollah, maar ze kunnen wel terugvallen op de loyauteit van hun kiezers”, zegt Göksel.

Israël probeerde de vijand lange tijd op een conventionele manier aan te pakken. “Israël koos voor die aanpak in 2006 (in Libanon), toen het Hezbollah’s zwaartepunt verkeerd inschatte en zonder succes het commandocentrum en de communicatielijnen probeerde te vernietigen”, zegt Maksad. Tijdens de Israëlische bezetting van Libanon (1982-2000) viel Hezbollah vaak aan op zondag omdat toen de Israëli’s zich toen bevoorraadden en hun soldaten uit verlof terugkeerden. “Legers moeten meer als een Amtrack-trein (bekend voor zijn onregelmatigheid) en minder als een Zwitserse trein werken als ze tegen guerrillagroepen vechten”, zegt Göksel. Het Israëlische leger lijkt de les ondertussen geleerd te hebben, zegt hij. Het bouwde een replica van Gaza om zijn soldaten beter voor te bereiden.

Ook het VS-leger past zich aan. Het doet tegenwoordig een beroep op sociale wetenschappers die de Iraakse stammen en hun communicatiegewoonten bestuderen. Op die manier hopen de VS makkelijker door te dringen tot de plaatselijke bevolking, zonder wiens steun de verzetsgroepen niet kunnen overleven.