Oud-president Peru maakt opmerkelijke comeback

De oud-president leidde tussen 1985 en 1990 een regering die harde kritiek kreeg vanwege hyperinflatie, de ongekend hoge werkloosheid en extreme armoede. Maar die zonden lijkt het volk hem vergeven te hebben. García maakte een goede kans het in de eindronde, eind mei of begin juni, te moeten opnemen tegen oud-legerkolonel Humala.

Met ruim 90 procent van de stemmen geteld, ligt García 89.396 stemmen voor op de centrumrechtse kandidaat Lourdes Flores, de eerste vrouwelijke kandidaat die een serieuze gooi doet naar het presidentschap in Peru. Zij loopt echter langzaam in, want vorige week lag García nog 120.000 stemmen voor. Humala kreeg in de eerste ronde 30,94 procent van de stemmen. Wegens vertragingen in de telling, zulen de Peruanen waarschijnlijk nog tot het einde van deze maand moeten wachten voordat ze weten wie naast Humala doorgaat naar de tweede verkiezingsronde.

De lange, charismatische García is een talentvolle spreker met een anti-oligarchische, linkse boodschap. Toen hij in 1985 de verkiezingen won, was hij nog maar 35 jaar oud. García stortte zijn land echter in een economische chaos en tegen de tijd zijn termijn erop zat, had hij de reputatie van leider van een van de meest rampzalige regeringen in de geschiedenis van Peru.

Tegelijkertijd vochten maoïstische rebellen van Lichtend Pad en de Revolutionaire Beweging Túpac Amaru een guerrillaoorlog uit, en het leger voerde zijn eigen vuile oorlog. Daarbij werden niet alleen opstandelingen gedood, maar ook linkse dissidenten.

Nadat Alberto Fujimori in 1990 de verkiezingen won, werd García leider van de in 1924 opgerichte Alianza Popular Revolucionaria Americana (APRA). Fujimori stuurde in 1992 na een ‘zelfcoup’ het parlement naar huis. Hij maakte de weg vrij voor een repressief bewind dat verantwoordelijk werd voor martelingen, executies en verdwijningen.

García vluchtte naar Colombia, waar hij politiek asiel kreeg. Hij keerde terug nadat in 2000 een einde kwam aan het regime van Fujimori en deed in 2001 mee aan de presidentsverkiezingen. Na een korte campagne eindigde hij verrassend als tweede, niet ver achter oppositieleider Alejandro Toledo. In de aanloop naar de verkiezingen van 9 april van dit jaar leek García weinig kans te maken. Hij eindigde in de opiniepeilingen steevast als derde of vierde.

Dat zijn kansen zijn gekeerd, wijten analisten aan de onverwachte verschijning van Ollanta Humana, een kandidaat die kiezers associëren met de politiek van Hugo Chávez in Venezuela, Evo Morales in Bolivia en de rest van de golf aan linkse regeringen die Latijns-Amerika de afgelopen jaren overspoelde. Naast Humala is García het toonbeeld van een traditionele, conservatieve carrièrepoliticus.

García bezocht afgelegen districten in Peru waar Humala de meeste aanhang had. Daar verkondigde hij de boodschap dat zijn tegenstander staat in de traditie van militaire leiders die het land in het verleden ruïneerden. Hij presenteerde zich als iemand die ouder en vooral wijzer is geworden. Ik moet erkennen dat ik fouten heb gemaakt toen ik jong was, maar ik maak niet twee keer dezelfde fouten, aldus de inmiddels grijzende García.

In de zakenwereld, die in de eerste ronde Flores steunde, bestaat een voorkeur voor García mocht hij de eindronde halen met Humala. García trok in de eerste ronde vooral stemmen onder jongeren, die zijn regering van eind jaren tachtig niet bewust meemaakten.

Desondanks blijft de vraag hoe de oud-president tussen 21 kandidaten wist op te klimmen tot de tweede of derde plaats. Volgens socioloog Romeo Grompone van het Instituut van Peruaanse Studies (IEP), heeft García op overtuigende wijze het beeld neergezet van een politicus die heeft geleerd uit ervaring. Hij presenteert zich nu als een krachtige leider, volstrekt anders dan de 35-jarige García die in 1985 president werd. Daarnaast heeft hij een imago gecreëerd van gematigdheid, doordachte verandering en beweegt hij zich gemakkelijker in het centrumlinkse deel van het politieke spectrum.

Zelfs analisten zoals Carlos Reyna, die de opkomst van Fujimori’s corrupte regime wijtte aan het falen van de regering-García, erkent dat de oud-president is veranderd. Hij weet wat de sociale noden zijn van het volk en mensen voelen zich door hem aangesproken, zegt Reyna, die een boek schreef over García’s regeerperiode eind jaren tachtig. Zijn campagnebeloften zijn dezelfde als in 2001, maar hij draagt ze nu met meer kracht en met meer welsprekendheid dan andere kandidaten uit.

De vraag blijft echter in hoeverre García werkelijk veranderd is. Wat veranderd zou kunnen zijn, is zijn visie op politiek en de manier waarop hij politiek bedrijft, zegt Reyna. Het lijkt me duidelijk dat hij nu niet meer met het idiote idee op de proppen komt om het bankwezen te nationaliseren, zoals tijdens zijn toenmalige bewind. García is volgens hem meer geneigd om een orthodox economisch beleid te voeren waarin hij zoekt naar overeenkomsten met gevestigde belangen, het internationale banksysteem en de Verenigde Staten.

García werd niet alleen bekend vanwege zijn falende economische beleid (de inflatie steeg tijdens zijn regering tot 7.500 procent en de buitenlandse schuld liep op tot 20 miljard dollar), maar ook om mensenrechtenschendingen. Een paramilitaire groepering opereerde destijds onder directe verantwoordelijkheid van zijn persoonlijke secretaris Agustín Mantilla, die later minister van Binnenlandse Zaken werd. Ook in het kader van de strijd tegen de rebellen werden mensenrechten geschonden. De Waarheids- en Verzoeningscommissie die de vuile oorlog van 1980 tot 2000 onderzocht, hield García politiek verantwoordelijk voor misbruik door de gewapende troepen tijdens zijn bewind.

Secretaris-generaal Mauricio Mulder van APRA zegt dat dergelijke beschuldigingen de positie van García niet meer kunnen aantasten. Mensen zijn daar niet meer gevoelig voor. Elke periode moet in zijn eigen context worden gezien. Het volk begrijpt dat je niet altijd achterom kunt blijven kijken.

Het bewind van García was volgens hem minder rampzalig dan nu wordt voorgesteld. Het is waar dat er hyperinflatie was, maar dat gebeurde pas nadat het bankwezen werd genationaliseerd in 1987 en als gevolg van sabotage door de nationale bourgeoisie. (JS/MM)