Politiek steekspel met huwelijksmigratie

In 2010 kwamen 41.336 migranten België binnen via gezinshereniging of huwelijksmigratie. Met dat cijfer, afkomstig van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), pakte staatsecretaris van Asiel en Migratie Melchior Wathelet (cdH) onlangs uit in een interview met het weekblad Le Vif/L’Express. Hij wilde daarmee aantonen dat gezinshereniging wel degelijk ‘de belangrijkste legale weg is om toegang te krijgen tot het Europees grondgebied’.

Wathelet vindt dat er –met respect voor het familiale leven– een striktere aanpak inzake gezinshereniging moet komen om sommige misbruiken van de huidige wetgeving uit te sluiten.

Werk, werk, werk

Staatssecretaris Wathelet is niet de enige die vindt dat België huwelijksmigratie strenger moet aanpakken. Het hoge aantal huwelijksmigranten in België is al langer een doorn in het oog van rechtse politieke partijen, maar steeds vaker klinken ook vanuit de linkerzijde en het middenveld stemmen om huwelijksmigratie aan te pakken. In het aprilnummer van MO* noemde een ambtenaar van Sociale Zaken van de stad Genk de huwelijksmigratie en gezinshereniging nefast voor Genk. In 2010 trouwden vijf op de tien Genkse Turken met een partner uit Turkije, bijna zeven op de tien Marokkanen met een partner uit Marokko.

‘Een groot probleem is werk vinden’, zegt Petra Heyse van de Universiteit Antwerpen, die onderzoek deed naar huwelijksmigratie bij Russischtalige vrouwen. ‘Dat zijn vaak vrouwen met een degelijke opleiding. Maar ze spreken dikwijls onvoldoende onze landstalen en hebben diploma’s die niet altijd zijn afgestemd op de vraagzijde van onze arbeidsmarkt.’

Volgens een recent onderzoek van het HIVA-Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (KU Leuven) is bijna de helft van de volgmigranten ‘niet aanwezig op de arbeidsmarkt’. Al plaatsen de onderzoekers zelf een kanttekening bij dat cijfer: het onderzoek betreft vooral recente nieuwkomers die het inburgeringstraject nog aan het doorlopen zijn én de databestanden zijn niet volledig.

Het aantal mensen in Antwerpen dat met een OCMW-leefloon moet rondkomen, verdubbelde met meer dan de helft. Dat zei de Antwerpse OCMW-voorzitster Monica De Coninck in De Standaard. Een belangrijk deel van die steuntrekkers is volgens De Coninck naar België gekomen via huwelijksmigratie of gezinshereniging.

Diverse realiteit

‘We zijn zeker niet blind voor de OCMW-realiteit en zijn ook niet tegen strengere wetgeving’, zegt stafmedewerker Eric Somers van het Kruispunt Migratie-Integratie (M-I). ‘Een punt waar zeker verstrenging mogelijk is, is de controle op de tenlasteneming van ouders. Na verloop van tijd valt die controle weg en kan de ouder aankloppen voor OCMW-steun.’

Somers hoedt er zich voor het huidige beleid te evalueren op basis van cijfers. ‘41.000 is veel, maar de realiteit is een pak diverser dan de Marokkaanse, Turkse of Congolese volgmigratie waar men vaak naar verwijst. We kijken in België ook te weinig naar het traject dat mensen afleggen op langere termijn. Bovendien zijn er geen recente evaluaties gebeurd. In 2007 al werden er strengere voorwaarden opgelegd voor gezinshereniging, dat is nooit geëvalueerd.’

Het Kruispunt M-I waarschuwt er ook voor dat nieuwe wetsvoorstellen conform de Europese regelgeving moeten zijn. ‘Het arrest-Zambrano van het Europees Hof van Justitie (zie kader) toonde al aan hoe belangrijk het is nationale wetgeving af te stemmen op de Europese verdragen’, zegt Somers.

De kamercommissie bereikte onlangs een principeakkoord over gezinshereniging –CD&V, N-VA, Open VLD en MR vormden een nipte meerderheid. Eén van de opvallendste punten in het ontwerp, is het voorstel om de huidige gelijkschakeling tussen Belgen en Europese onderdanen op te heffen. Extra voorwaarden en administratieve formaliteiten zouden worden opgelegd aan de familie van Belgen, dezelfde voorwaarden die gelden voor derdelanders (niet-Europeanen).Volgens Eric Somers kan dat leiden tot nieuwe Europaroutes.

Opbodpolitiek

De ontwerptekst is gebaseerd op een wetsvoorstel van Nahima Lanjri (CD&V), die toegeeft dat het een moeilijk proces was. ‘Er werd drie maanden druk over gedebatteerd en zowel de PS als de CDH haakten af.’ De onderhandelingen liepen vast op een aantal punten, waaronder een gestelde inkomensvoorwaarde. Die mocht niet afkomstig zijn van OCMW-steun en 120 procent van het leefloon bedragen. Een ander discussiepunt was de gelijkschakeling van Belgen met derdelanders. ‘Als we bepaalde parlementairen zouden volgen, hebben de Belgen straks minder rechten dan andere Europeanen’, aldus Wathelet. ‘Maar daarom juist wilden we de juridische uitspraken en van het Europees Hof en de Raad van State afwachten’, zegt Lanjri. Ten slotte werd nog druk gebakkeleid over de integratievoorwaarden. CD&V wou die koppelen aan het verblijfsrecht, MR niet. Compromis: de integratievoorwaarden werden eruit gelaten –in Vlaanderen moeten nieuwkomers sowieso een inburgeringscursus volgen– in ruil voor het behoud van een inkomensvoorwaarde van 120 procent van het leefloon. Daar konden de vier partijen zich in vinden.

Deze opbodpolitiek kan nog een tijdje doorgaan, nu de Raad van State de gestelde kritieken op het wetsvoorstel bevestigt. Zo heeft de Raad fundamentele bezwaren tegen het opheffen van de gelijkstelling tussen Belgen en EU-burgers en de gestelde inkomensvoorwaarde. Sabrine Dawoud van het Kruispunt M-I: ‘Ook het voorstel dat de gewesten attesten zouden moeten afgeven als bewijs van de voldoende huisvesting, kan niet volgens de Raad van State, omdat zoiets in strijd is met de bevoegdheidsverdelende regels.’