Pragmatische rivalen voeren gesprek

Het eerste officiële bezoek van Uribe aan Brazilië is lang niet vanzelfsprekend. De voormalige vakbondsleider Lula en de neoconservatieve Uribe staan politiek en ideologisch lijnrecht tegenover elkaar. Lula wil af van het strikt neoliberale model; hij pleit voor Latijns-Amerikaanse integratie met een verkozen parlement en culturele en technologische uitwisseling. Uribe daarentegen zit op de lijn van de VS en ijvert voor neoliberale vrijhandelsakkoorden. Volgens politiek analist Marco Romero uit de kloof zich ook in beider houding tegenover het Amerikaanse unilateralisme: terwijl Brazilië met een sterk regionaal blok de negatieve gevolgen van de globalisering wil beperken, tracht de Colombiaanse regering de hele regio achter het VS-beleid van internationale confrontatie te krijgen. De Braziliaanse invloed en uitstraling in de regio is evenwel veel groter dan de Colombiaanse.

Toch is Uribe met duidelijke doelstellingen naar Brasilia vertrokken. Hij hoopt akkoorden te sluiten voor landbouwsamenwerking, en wil ook praten over handel, milieu en nationale veiligheid. Verder moet ook de drugsproblematiek in het Amazonegebied aan bod komen: Colombia zou de strijd tegen de drugshandel in de grenszone graag samen met Brazilië voeren. De twee landen delen een lange grens in het noordwesten van het Amazonewoud.

Aan het bezoek van Uribe zijn wat diplomatieke spanningen rond de Colombiaanse rebellenbewegingen voorafgegaan. Bij aanvang van zijn ambtstermijn in augustus 2002 toonde Uribe zich tegenover de opstandelingen nog erg pragmatisch: hij vroeg Cuba verder te bemiddelen tussen de Colombiaanse regering en het ELN (Nationaal Bevrijdingsleger), de tweede Colombiaanse guerrillabeweging na de FARC (Revolutionaire Gewapende Strijdkrachten van Colombia). Na een reeks dodelijke aanvallen en bomaanslagen is Uribe in februari echter een diplomatieke campagne begonnen om de Colombiaanse opstandelingen tot ‘terroristische organisaties’ te laten bestempelen. De Centraal-Amerikaanse presidenten steunden het initiatief op een top in Panama, maar de reactie in de Zuid-Amerikaanse landen was bijzonder lauw. Uribe moest genoegen nemen met een vage verklaring van de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) waarin het terrorisme unaniem veroordeeld wordt.

Brazilië zelf heeft duidelijk afstand genomen van de campagne. Topadviseur voor buitenlands beleid Marco Aurelio García liet weten dat Brazilië de politieke krachten in andere landen niet wenst te categoriseren, en dat de Braziliaanse diplomatie geen terroristenlabels uitreikt. De Colombiaanse minister van Binnenlandse Zaken en Justitie Fernando Londoño repliceerde dat Lula flauwe excuses aanvoert omdat hij ongevraagd de mediatieke rol van bemiddelaar in een toekomstig vredesproces ambieert. Uribe moest de brand blussen; hij kapittelde Londoño en riep op tot economische samenwerking en dynamische relaties tussen beide landen.

Beide landen zijn geografische buren, maar van hartelijke relaties was nauwelijks sprake. Pas in februari van dit jaar nam Brazilië deel aan de toerismebeurs van Colombiaanse reisagentschappen die al sinds 1980 gehouden wordt. Eind jaren negentig waren Brazilië en Colombia nummers één en twee in de wereldexport van koffie, maar de daaraan verbonden consensusrelatie verdween samen met de quota-akkoorden die de wereldkoffieprijs stabiel hielden.

In 2002 voerde Brazilië voor 636 miljoen dollar naar Colombia uit. Vooral auto’s, maar ook textiel, schoenen, landbouwmachines en chemische producten. De Colombiaanse uitvoer naar Brazilië bedroeg 108 miljoen dollar; daarbij gaat het voornamelijk om kerosine, plastiek, polyethyleen en andere chemische producten. De Braziliaanse Nationale Economische Ontwikkelingsbank overweegt een lening van 30 miljoen dollar toe te kennen voor de vernieuwing van de Colombiaanse landbouwmachines. Ook op het gebied van irrigatie, productie van maïs en soya, en gezamenlijk onderzoek wil Brazilië nauwer samenwerken via de ‘Colombian Agricultural Institute’ en de ‘Brazilian Enterprise for Agricultural Research’, beide staatsinstellingen.