Precaire veiligheidssituatie in Oost-Congo: VN in hoge staat paraatheid

Zondag 14 juli kwam het tot gewelddadige botsingen tussen M 23-rebellen en het Congolese leger, in de omgeving van het dorp Mutaho. Het geweld werd maandagochtend hernomen. Het is moeilijk vast te pinnen welke partij het vuur heeft geopend. ‘We hebben wel een provocatieve daad van M 23-rebellen geobserveerd die met een tank en zware bewapening hun positie zijn beginnen versterken in en rond het dorp’, zegt Madnodje Mounoubai, woordvoerder van de VN MONUSCO missie die instaat voor de bescherming van de Congolese burgers. Ondanks geruchten kan de inmenging van de nieuwe VN interventietroepen in de vijandelijkheden niet bevestigd worden. Naar alle waarschijnlijkheid is de interventiemissie nog niet operationeel, aangezien enkel het Tanzaniaans contingent reeds is toegekomen.

Wat vooraf ging

Als gevolg van de Rwandese genocide in 1994 vluchtten duizenden Rwandezen via Goma naar de Democratische Republiek Congo (DRC). In 1998 brak er in het oosten van Congo, de regio rond het Kivumeer, een rebellie uit tegen de Congolese overheid. Nadat een jaar later een wapenstilstand werd afgekondigd, zetten de Verenigde Naties een eerste vredesmissie op poten. In 2010 werd deze omgevormd tot het huidige MONUSCO (Organiserende Stabiliseringsmissie van de VN in de DRC).

Humanitaire crisissen en terugkerend geweld bleven het oosten teisteren. In 2012 vormden soldaten een nieuwe militie: de Maart 23-beweging (M 23). In november 2012 rukten deze op naar Goma en viel de stad in hun handen. Na zware internationale druk trokken de rebellen zich in december terug. Begin 2013 werd een Kaderovereenkomst over Vrede en Samenwerking ondertekend door Afrikaanse leiders en de VN vredesmissie overzag een vredesproces tussen de Congolese overheid en de M23-groepering, maar deze gesprekken liepen vast. Een nieuwe mars naar Goma door M 23 zal als een provocatie worden beschouwd.

Sinds maart dit jaar hoopten de spanningen zich op in het oosten. Diezelfde maand keurde de VN Veiligheidsraad resolutie 2098 goed. Deze resolutie verlengde het mandaat van MONUSCO en creëerde bovendien een interventiedetachement. Deze interventietroepen mogen offensieve operaties uitvoeren, met of zonder het Congolese leger, tegen gewapende groepen die de vrede in het oosten van de DRC bedreigen.

Zwartepietenspel

Het terugkerende geweld deed Congo oude beschuldigingen uiten dat Rwanda de Tutsigeleide M 23-rebellen zou steunen. Volgens een expertpanel van de VN kan M 23 gemakkelijker rekruteren in Rwanda met de hulp van sympathiserende legerofficieren. Deze aanklacht wordt ontkend door Rwanda, dat de DRC ervan beschuldigt zijn territorium te bombarderen.

Aan de kant van de rebellen stelt men de dialoog voorop, ook al lijkt de militaire manier de overhand te hebben op het terrein. ‘We hebben helemaal niet de intentie naar Goma op te rukken. De internationale gemeenschap moet president Joseph Kabila tot onderhandelingen aanzetten in plaats van ons aan te vallen’, zegt M 23-woordvoerder Amani Kabasha op de site van Jeune Afrique. Reuters citeert dan weer een andere woordvoerder: ‘De rebellen hebben de  bovenhand en zullen vechten tot het offensief van het leger wordt teruggedrongen.’ Deze tegenstrijdige uitspraken zijn een toonbeeld van de oorlog die zich eveneens in de media afspeelt over welke berichten door buitenstanders gehoord worden.

Meer dan alleen M-23

Terwijl sommige berichtgeving enkel M 23 als hoofdrolspeler toont, kent de RDC meerdere conflicten. Rebellen aan de evenaar, islamistische Oegandese rebellen in het noordoosten, Rwandese rebellen rond het Kivumeer en Iturirebellen in de buurt van olievondsten. De VN interventiemissie heeft een mandaat tegen alle gewapende groepen in Oost-Congo.

De afgelopen dagen namen Oegandese FDA (Forces Démocratiques Alliées) rebellen de controle over rond de stad Beni, in het noordoosten van Congo. Het FDA wordt ervan verdacht banden te hebben met Al-Shabaab, maar dit werd nooit door een onafhankelijke instantie bevestigd. Het wordt nu duidelijk dat het FDA, dat lang afwezig was in het conflict in Oost-Congo, een serieuze bedreiging voor de bevolking blijft: zo’n 66.000 Congolezen vluchtten naar Oeganda.

Dinsdagochtend 16 juli konden VN blauwhelmen een hinderlaag beletten van FDA rebellengroepen. MONUSCO herbevestigt dat elke aanval op vredestroepen een oorlogsmisdaad is.