Raul Castro staat nog in de schaduw

Ook nu, nu hij tijdelijke aan het hoofd staat van de Cubaanse regering, trekt de 75-jarige broer van de Cubaanse leider zich weinig aan van de internationale gewoonten. Hij mijdt het publieke leven en de media. “Raúl is wel vaker een paar maanden uit beeld. Niemand maakt zich daar zorgen over”, zegt Hilario Gómez, lid van een Comité ter Verdediging van de Revolutie, organisaties die in het hele land opereren. “Hij zal op tv verschijnen zodra dat nodig is.”

Eerder was dat nodig in 1992, toen de Pan-Amerikaanse Spelen in Cuba werden gehouden. De legergeneraal, die normaal gesproken op de achtergrond functioneerde, werd gedwongen in het openbaar te verschijnen om geruchten over zijn dood te smoren. Het verhaal ging dat de regering zijn dood pas na het einde van de Spelen bekend wilde maken.

Sinds de zieke Fidel Castro vorige week bekend maakte dat zijn vice-president en minister van Defensie Raúl Castro hem tijdelijk vervangt, circuleren tegenstrijdige verhalen en karakterschetsen over Raúl in de media. Castro onderging eerder een noodoperatie die naar verwachting een lange herstelperiode vergt. Dat betekent de eerste serieuze test voor Castro’s opvolgingsplan. De Cubaanse leider zou zijn opvolging tot in detail gepland hebben, om de voortgang van de Cubaanse revolutie die in 1959 begon veilig te stellen.

Behalve de het overdragen van zijn macht als hoofd van de Communistische Partij (PCC) en de Staatsraad en als hoofdcommandant van de Strijdkrachten, delegeerde Castroe een aantal aanvullende strategische taken aan een groep hooggeplaatste functionarissen.

“Alleen de Communistische Partij, als instituut dat de revolutionaire voorhoede bijeenbrengt en de eenheid van de Cubanen garandeert, is de waardige erfgenaam voor het vertrouwen dat het volk in de zijn leider heeft gesteld”, zei Raúl Castro in juni. Hij voegde daaraan toe dat “het vertrouwen dat het volk heeft in de grondlegger van de revolutie, niet eenvoudigweg, als een erfenis, kan worden overgedragen op degenen die de belangrijkste machtsposities in het land hebben.”

Die verklaring laat de mogelijkheid open dat Raúl Castro, ook bij de dood van zijn broer, het leiderschap slechts tijdelijk zal overnemen om de stabiliteit in het land te waarborgen. De duur van zijn bestuur zou dan bepaald worden door de Communistische Partij.

Raúl is al sinds 1959 de gedoodverfde opvolger van Fidel Castro. Vlak na de revolutie, toen Castro een aanval van de Verenigde Staten vreesde, kondigde hij aan dat zijn broer “gezien zijn organisatorische en militaire talent” de macht over zou nemen, mocht hij zelf overlijden.
Sindsdien verschijnen beide broers uit veiligheidsoverwegingen niet meer gezamenlijk in het openbaar, om er zeker van te zijn dat ze niet gelijktijdig bij een aanslag om het leven komen. Alleen bij enkele belangrijke partijbijeenkomsten waren ze een enkele keer allebei aanwezig.

Begin jaren negentig gingen er geruchten dat de broers gezamenlijk plannen maakten voor economische hervormingen, na de ineenstorting van de Sovjet Unie en het socialistische Oostblok. In het midden van de jaren negentig volgden enkele bescheiden hervormingen, zoals het toestaan van particulier ondernemerschap en een opening van de agrarische markten voor een systeem waarin de prijs bepaald wordt door vraag en aanbod. Die vernieuwingen werden grotendeels toegeschreven aan de Raúl Castro en de vice-voorzitter van de Ministerraad, Carlos Lage.

Tegenstanders van Raúl Castro zeggen dat hij het charisma en de welsprekendheid van zijn broer mist. Zijn aanhangers roemen hem echter om zijn “erg Cubaanse” persoonlijkheid en gevoel voor humor. Raúl werd altijd gezien als een van de meest radicale communisten van zijn generatie. Ook vandaag verwijten tegenstanders hem nog steeds zijn betrokkenheid bij de vuurpelotons in de vroege dagen van de revolutie. Ook verwijten zij hem de steun aan de Militaire Eenheden ter Ondersteuning van de Productie (UMAP), die dissidenten, religieuze activisten en homoseksuelen na de revolutie dwongen tot ‘heropvoeding’ door dwangarbeid.

Sommige waarnemers verwachten dat Raúl zelfs nog minder tolerantie ten opzichte van politieke oppositie zal tonen dan zijn broer. Ook verwachten ze niet dat een wisseling van de wacht zal leiden tot betere betrekkingen met de Verenigde Staten, en een opheffing van het al veertig jaar durende economische embargo tegen Cuba.

Voor homoseksuelen en transseksuelen verwachten sommigen wel betere tijden; de dochter van Raúl, Mariela Castro Espín, is directeur van het Nationale Centrum voor Seksuele Voorlichting en Raúl Castro zou positief staan tegenover de rechten van seksuele minderheden.

Vertegenwoordigers van gematigde oppositiegroepen, zoals Manuel Cuesta Morúa, stellen dat Raúl Castro wellicht veranderingen “in Chinese stijl” zal doorvoeren. Dissident Eloy Gutiérrez Menoyo hoopt op “bepaalde veranderingen” in de richting van een meer democratische vorm van socialisme.

Oscar Espinosa Chepe, een onafhankelijke journalist, zei deze week tegen buitenlandse verslaggevers dat Raúl een belangrijke man is. “Hij heeft geen charisma, maar in het leger geniet hij veel aanzien. Hij is geliefd.” (JS)