Servië zwijmelt zalig weg voor tv

Geen enkel tv-programma kan in Servië nog op tegen de kijkcijfers die de
Venezolaanse en Mexicaanse soaps halen. Tot drie miljoen kijkers zitten van
de vroege namiddag tot de late avond voor het scherm, en dat kan tellen in
een land van 7,5 miljoen mensen. Vanaf vijf uur - de start van de prime
time voor soaps - kunnen Serviërs op één kanaal achtereenvolgens ‘Vias del
amor’(‘Liefdeswegen’), ‘Soledad’ en ‘Salome’ zien. Vanaf acht uur kunnen ze
zappen naar een andere zender om net op tijd te zijn voor ‘El amor del
Gitano’ (‘Zigeunerliefde’) en ‘Egoïstische Moeders’. En in de late uurtjes
volgen op andere kanalen nog ‘Rosa Salvaje’ (‘De Wilde Roos’), ‘Kassandra’
en ‘Esmeralda’.

De soaps worden in originele versie met ondertiteling getoond. De kennis
van de Spaanse taal vaart er wel bij. Het bekendste talencentrum in
Belgrado kreeg dit jaar honderden inschrijvingen voor de cursus Spaans,
terwijl het eerste jaar maar plaats biedt aan 60 studenten. In de provincie
is de impact van de soaps niet kleiner. De wederwaardigheden van de helden
worden naverteld op de marktpleinen in de dorpen. Op het platteland is het
een ongeschreven regel geworden dat er geen familiebezoekjes of lange
telefoontjes gepleegd worden in het uurtje waarin de gastheer of -vrouw
zijn of haar favoriete serie volgt.

Cultuurminnend Servië vindt het een vreselijke ontwikkeling. De massa, zo
klinkt de klaagzang van elke zichzelf respecterende intellectueel, laat
zich vetmesten met emotionele rommel waarvan de meest herkenbare eigenschap
een tamme verhaallijn is, die steeds weer uitmondt in de triomf van het
goede over het kwade. De verhalen draaien meestal rond goede, eerlijke en
bloedmooie jonge vrouwen (vaak wezen) die allerlei obstakels overwinnen om
uiteindelijk hun ware liefde te veroveren of erkenning te krijgen voor hun
adellijke afkomst. Op hun weg naar het geluk, een weg die doorgaans 200
afleveringen duurt, helpen ze de zieken en de armen. Kanker, blindheid en
verlamming worden steeds overwonnen, puur op wilskracht.

Weldenkend Servië baalt van het paternalisme dat uit de series spreekt,
maar bevindt zich in een akelig marginale positie. Petities om de
Latijns-Amerikaanse soaps te schrappen, werden weggewuifd door zowel de
TV-producenten als het publiek. Ook de geschreven media doen mee aan de
soapgekte en pakken op de voorpagina massaal uit met Latijns-Amerikaanse
sterren als Coraima Torres en Edith Gonzalez.

Sociologieprofessor Ratko Bozovic heeft zijn analyse al klaar: De
emotionele inslag en de graag gehoorde boodschap dat alles weer goed komt,
verklaren het succes van het fenomeen. Intellectuelen doen meewarig over de
kwaliteit van de series, maar gewone mensen zijn niet op zoek naar
esthetische kicks. Zij willen gewoon ontsnappen uit de alledaagse
moeilijkheden, de economische problemen en de onverschilligheid van de
moderne wereld.

Zarko Trebjesanin, een professor psychologie, stelt dat het karamel van de
soap een uitstekend tegengif vormt tegen de kille moderniteit. De mens
leeft tegenwoordig in een technisch ongelofelijk ontwikkelde, maar te
rationele wereld. Emoties en sprookjes zijn verdwenen en de
Latijns-Amerikaanse soaps vullen die leemte op. Ze mogen volgens
Trebjesanin niet verbannen worden. Ze nemen spanningen weg en bieden
soelaas voor de alledaagse politieke schandalen die Servië teisteren. In
die zin is de knop op de televisie een goed vervangmiddel voor bensedine.

Bensedine is een kalmeermiddel waaraan zowat de helft van het land
verslaafd raakte onder het regime van Slobodan Milosevic. Tot voor kort was
het middel zonder voorschrift te krijgen in de apotheek, maar de regering
heeft dat nu onmogelijk gemaakt. Tijdens de jaren negentig lag de
gemiddelde consumptie op 3,5 miljoen pillen per dag, precies evenveel als
het hoogste kijkcijfer van de soaps vandaag.