Spanje sluit rangen tegen Chávez

“¿Por qué no te callas?” – “Waarom hou je je mond niet?”, woorden waarmee koning Juan Carlos op 10 november een flinke rel ontketende tijdens de Iberoamerikaanse top in Chili. De woorden waren voor de Venezolaanse president Hugo Chávez bestemd.
In Europa zouden staatshoofden zich zoiets nooit publiekelijk laten ontvallen tegen elkaar, merkt de Portugese socioloog Boaventura de Sousa Santos op. Het zinnetje kan de geschiedenis ingaan “als een symbool dat op meedogenloze wijze de openstaande rekeningen tussen de vroegere kolonisators en hun voormalige kolonies blootlegt.”
Een boze Chávez eist excuses van de Spaanse koning maar Juan Carlos doet dat niet en de meeste Spanjaarden vinden dat hij gelijk heeft. Het weerspiegelt “het soort politiek pluralisme dat in Spanje heerst”, zegt de Cubaanse politcoloog Rafael Hernández. “Of de regeringen nu rechts of centrumlinks zijn, ze wijken amper af van de conservatieve visie van de koning. Samen met de meeste media in dat land is iedereen het erover eens dat Chávez ‘een boer zonder manieren’ is en de koning ‘een schitterende kerel’. In Latijns-Amerika en de Caraïben zou men dat geen pluralisme noemen.”
In 2002 steunde José María Aznar, toen premier van Spanje, de korte staatsgreep tegen Hugo Chávez. Op de Iberoamerikaanse top van deze maand noemde Chávez Aznar een ‘fascist’. Zapatero eiste daarop respect voor zijn voorganger. Het was toen de Venezolaan de Spaanse premier bleef onderbreken, dat Juan Carlos Chávez op zijn plaats zette.
Bij het etiket fascist zou je vraagtekens kunnen plaatsen, zegt De Sousa Santos. “Maar zijn er evenveel redenen om Aznars democratische verdiensten te verdedigen – wat Zapatero zo pathetisch deed – als er redenen zijn om het antidemocratische karakter van Aznars inmenging aan te klagen?”
”In andere landen zou het ondenkbaar zijn dat een socialist een voormalig premier van rechtse strekking verdedigt”, zegt de Mexicaanse politicoloog Lucio Contreras. De eensgezindheid heeft alles te maken met de enorme Spaanse economische belangen in Latijns-Amerika, stellen verschillende analisten. Sinds begin jaren negentig verovert Spanje gestaag de Latijns-Amerikaanse bank-, petroleum-, toerisme-, media- en telecomwereld. Tussen 1993 en 2006 stegen de Spaanse investeringen in de regio van 342 miljoen naar 10 miljard dollar per jaar, met een piek van meer dan 40 miljard dollar in 1999. Spanje is een van de vier grootste investeerders in Latijns-Amerika.
“In Spanje bestaat er een akkoord tussen rechts, links en centrum om competitief te zijn en sterke bedrijven te hebben, en dat geeft conflicten in landen waar ze investeren, een impliciet risico in dit agressieve scenario”, zegt Contreras.
“Op enkele uitzonderingen na heeft Spanje heeft een politiek ontwikkeld die de commerciële belangen in Latijns-Amerika verdedigt”, zegt ook de Colombiaanse senator Gustavo Petro, lid van linkse oppositiepartij Polo Democrático Alternativo. In Colombia bijvoorbeeld zijn 150 Spaanse bedrijven actief. ”Daardoor moet de stem van Spanje de stem van zijn bedrijven zijn”, zegt Petro. Dat betekent “altijd goede betrekkingen onderhouden met de regering en netelige kwesties ontwijken. En inderdaad, noch de regering van Aznar noch die van Zapatero hebben in Colombia het mensenrechtenthema aangeraakt.”