Steeds meer kritiek op Chinees stimuleringspakket

Twee weken geleden kondigde China een steunplan van 586 miljard dollar aan. Die stap werd door politici en economen elders in de wereld toegejuicht. Nu er meer details over de besteding van het geld bekend worden, komt er echter ook kritiek.

“De wereld is te groot om gered te worden door China”, zegt Liu Jin, financieel expert en hoogleraar aan de Cheung Kong Graduate School of Business in Peking. “Dit pakket is niet gericht op het oplossing van de onevenwichtigheden in de wereldwijde economische orde. Het is eerder een politiek statement waarmee China wil laten zien dat het de crisis aankan. China is arm en heeft veel structurele problemen die al voor de crisis aandacht nodig hadden.”

Wereldwijd zijn de groeiverwachtingen getemperd en China is daar zeer gevoelig voor. De meest recente China Quarterly Update van van Wereldbank, voorspelt een afname van de economische groei in China tot 7,5 procent. Dat is een half procent lager dan de veilige groei van 8 procent die China nodig heeft om voldoende banen te creëren en sociale onrust te voorkomen.

Om de groei te stimuleren, kondigde Peking een steunpakket aan. Sommigen noemden het een ‘New Deal op z’n Chinees’, verwijzend naar president Roosevelts New Deal om de Amerikaanse economie te redden tijdens de Grote Depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw. Een bedrag ter waarde van 454 miljard euro moet worden uitgegeven tussen nu en 2010. Het pakket kent een mix van investeringen en maatregelen die de consumptie moeten bevorderen en richt zich onder meer op de aanleg van wegen, spoorwegen en andere infrastructuur, goedkope woningbouw en wederopbouw in gebieden die in mei werden verwoest door een aardbeving.

In het plan worden ook uitgaven voor gezondheidszorg, onderwijs en armoedebestrijding genoemd, maar de nadruk ligt ook daar op de bouw. Het plan spreekt bijvoorbeeld over bouw van klinieken en renovatie van scholen. Slechts een van de stimulansen is direct gericht op sociale uitgaven, namelijk op sociale zekerheid, pensioenen en inkomenssteun.

Kwaliteit van investeringen

Met zo weinig geld voor het stimuleren van de huishouduitgaven, vragen economen zich af of het plan er wel in slaagt het potentieel van de Chinese spaartegoeden aan te spreken. China spaarde in 2007 51,2 procent van het bruto nationaal producten, een fenomenale stijging ten opzichte van de 37,7 procent in 2000.

“Het nieuwe plan is in feite een klassieke Keynesiaanse formule”, zegt Xia Yeliang, onderzoeker aan het Foreign Economic Studies Centre van de Universiteit van Peking. “We hebben dat in 1998 geprobeerd, na de Aziatische financiële crisis, en we weten dat het werkt. Het verschil is echter dat China destijds de volledige gebouwde infrastructuur nodig had. Ditmaal gaat het om meer dan infrastructuur. De kwaliteit van de uitgaven is erg belangrijk. We moeten er zeker van zijn dat bovenal de gewone Chinees ervan profiteert.”

Slechts 25 procent van de aangekondigde 454 miljard komt uit het centrale budget. De rest moet worden opgebracht door staatsbedrijven, plaatselijke overheden en staatsbanken. Na een relatief lange periode van strikt fiscaal en monetair beleid, wordt de versoepeling van de controle op investeringen nu in de Chinese media beschreven als “paniekvoetbal” van bedrijven en ambtenaren die een stuk van de “staatstaart” willen meepikken. Door de sterke economische groei van de afgelopen jaren haalden overheden veel belastinggeld binnen. Ambtenaren lobbyen al enige tijd voor een soepeler investeringsbeleid.

“We moeten leren van de fouten uit het verleden”, waarschuwde de China Times. “Zonder degelijk toezicht op plaatselijk niveau kan het investeren van zoveel geld in zo’n korte tijd het land opschepen met een talloze waardeloze projecten waar niemand iets aan heeft, behalve de ambtenaren zelf.”

Volgens sommige deskundigen kan China beter investeren in sociale zekerheid en het verkleinen van de inkomenskloof, in plaats van in infrastructuur. Een buitenproportionele nadruk op het stimuleren van investeringen verhoogt volgens hen het risico op onevenwichtig in de economie. “Als de New Deal leidt tot een grotere inkomensongelijkheid, lost hij niets op”, zegt Michael Pettis, professor aan de Guanghua School of Management van de Universiteit van Peking.