Studentenprotest voorbode van zwaar weer voor regering en koningshuis

Niet alleen de studenten lopen niet hoog op met de regering van Lokendra Bahadur Chand. Veel Nepalezen hebben het gevoel dat hun land slecht bestuurd wordt. De politieke sfeer in Nepal is al gespannen sinds oktober vorig jaar. Toen ontbond de koning het parlement en installeerde hij de huidige regering. De politieke partijen beschouwen die regering als ongrondwettelijk en onwettelijk, omdat zij niet legitiem is verkozen. Volgens vele waarnemers is koning Gyanendra gewoon bang voor een meerpartijenstelsel. In toespraken verkondigt hij wel dat hij zich wil inzetten voor de democratie, maar rept hij met geen woord over een parlementaire democratie met verscheidene partijen. Ook de maoïsten verwerpen het huidige Nepalese model van democratie. Zij voeren al meer dan zes jaar oorlog om de constitutionele monarchie omver te werpen en een republiek te vestigen.

Tegen die achtergrond lijken de studentenprotesten te kunnen leiden tot een ruimere roep om verandering. Waarschijnlijk zullen de politieke partijen zich binnenkort aansluiten bij de woedende studenten op straat. Net als de vorige keren zullen wij weldra de leiding van de studenten overnemen, aldus Arjun Narsingh KC, de woordvoerder van de oppositiepartij Nepalees Congres. Dit gaat al lang niet meer alleen om de stijging van de brandstofprijzen. De onrust krijgt nu ook een politieke dimensie. Begin mei zullen het Nepalees Congres en drie andere partijen vermoedelijk gezamenlijke stappen aankondigen. Degenen die de partijen hebben gemarginaliseerd en belasterd, zouden daar wel eens spijt kunnen van krijgen, dondert Arjun Narsingh KC.

Ook Madhav Kumar Nepal, algemeen secretaris van de Nepalese Communistische Partij, stelt dat de partijen die tegen de ‘ongrondwettelijke regering’ zijn, zich weldra bij de studenten zullen voegen in hun protest tegen de ‘krachten van de achteruitgang’. Zelfs de studenten lijken het er nu over eens dat er meer op het spel staat dan de olieprijzen en de uitgestelde verkiezingen van de studentenraden. De onrust is al enigszins uit de hand aan het lopen. Op 8 april kwam in de westelijke stad Butwal een studentenleider om het leven. Anderen zijn gearresteerd en de demonstraties hebben geleid tot het ontslag van drie ministers, van onder andere Binnenlandse Zaken en Onderwijs.

Op 20 april heeft de regering een kleine prijsdaling van olieproducten aangekondigd, maar veel effect heeft dat niet gehad. De leiders van de twee belangrijkste studentenorganisaties waarschuwen dat deze crisis wel eens ernstige gevolgen kan hebben voor het koningshuis. Zelfs wanneer de regering de prijzen op het vroegere niveau zou brengen en verkiezingen voor de studentenraden zou toelaten, dan nog is onze beweging niet meer te stoppen, zegt Gururaj Ghimire, voorzitter van de Nepalese Studentenbond NSU, die nauwe banden heeft met het Nepalees Congres. Alles spitst zich nu toe op de koning, die als een autoritair figuur wordt gezien. De protesten zijn niet meer te stoppen zonder belangrijke veranderingen.

Hetzelfde geluid valt te horen bij de linkse studentenorganisaties die rivaliseren met de NSU in de studentenraadverkiezingen. Rajendra Rai, algemeen secretaris van de Nationale Vrije Studentenbond die aanleunt bij de Communistische Partij, windt er geen doekjes om. Waarschijnlijk zal de monarchie het mikpunt van het huidige oproer worden, omdat de koning de uitvoerende macht naar zich toe heeft getrokken. Ghimire en Rai hebben de marginale prijsdaling van de olieproducten al verworpen als een grap.

Het is dus goed mogelijk dat het Nepalees studentenprotest net als in 1979 en 1990 uitloopt op een algemeen verzet door de politieke partijen. In 1979 sloeg het vuur in de pan naar aanleiding van de executie van de vroegere Pakistaanse president Zulfikar Ali Bhutto op 4 april. Studenten wilden toen een memorandum afgeven aan de Pakistaanse ambassade en werden door de politie hardhandig uiteengeslagen. Daarop ontstonden algemene rellen die het land in een impasse brachten. Toenmalig koning Birendra werd gedwongen een referendum te organiseren over het gehate bestuurssysteem van de dorpsraden of ‘panchayats’ en moest vervolgens wat meer democratie toestaan. In maart 1990 zorgde het neersteken van een student voor het oplaaien van de volksbeweging die ijverde voor het herstel van het meerpartijenstelsel - een systeem dat snel daarna werd ingevoerd in het hindoekoninkrijk, maar dat intussen dus weer fel onder druk is komen te staan.