Verspreide vluchtelingenstroom leidt tot ondervoeding in Oost-Congo

Op onze tocht door Bunyakiri, in het Noorden van Zuid-Kivu, zagen we langs de weg tussen Bukavu en Kisangani heel wat nieuwe vluchtelingen. In Mashere hebben zich 300 gezinnen uit het 10 km verder gelegen Kasheshe gevestigd in hutten met plasticzeilen daken.
‘We gingen op de vlucht voor de FDLR-militairen die onze oogsten stelen, vrouwen verkrachten en ons bedreigen. Hier langs de weg en met de aanwezigheid van een post van het Congolese leger voelen we ons toch wat veiliger’, zegt  Maneno Kulemush die leerkracht was van het zesde leerjaar in Kasheshe. Als we verder noordwaarts rijden, duiken in alle dorpen langs de weg vluchtelingenwoningen op.
De Action Conjointe heeft de moeilijke coëxistentie die de lokale bevolking had opgebouwd met het FDLR, het Front Démocratique pour la Liberalisation du Rwanda, de voormalige génocidaires en de lokale bevolking, verstoord. Als represaille voor de gezamenlijke actie wreken FDLR-militanten zich op de lokale bevolking die daarom op de vlucht ging en gaat. 
De stad Zuid-Hombo zag zijn bevolkingsaantal door de Action Conjointe verdubbelen tot 30.000. Vele vluchtelingen verblijven in erg kleine ruimtes bij gastgezinnen. ‘De maniokprijs is hier verdrievoudigd. We hebben het echt heel moeilijk’, zegt de chef de poste Kwabene Ngomerero. Zuid-Hombo ligt aan de grens met Noord-Kivu, de provincie waartoe de Action Conjointe beperkt bleef. De verwachting was dat ze daar toch tot meer veiligheid zou hebben geleid, en dat vluchtende FDLR’s dan vooral in Zuid-Kivu voor ellende zouden zorgen.
Het omgekeerde blijkt waar: de meeste vluchtelingen in Zuid-Hombo komen uit Noord-Kivu. Opnieuw de hoogste ambtenaar van Zuid-Hombo, Kwabene Ngomerero: ‘De helft van de vluchtelingen komt uit Masisi, de andere helft uit Walikale.  Slechts 20%  van de FDLR-militairen hebben Noord-Kivu verlaten. De rest blijft heer en meester in de wouden die ze als hun broekzak kennen. Daarom is Noord-Hombo juist over de provinciegrens voor de meeste mensen een no go area, ook al zijn er een aantal Congolese militairen.’
Ngomerero zegt dan ook onomwonden wat de meeste mensen hier vinden: de gezamenlijke actie heeft haar doel niet bereikt, en heeft de situatie voor heel wat mensen verslechterd. 
In het dorp Karasi op 15 km van de grote weg,  is de bevolking aangezwollen van 2000 tot 17.000. Honderden mensen slapen er bij gastgezinnen, in kerken, scholen en zeer bescheiden hutten. Sommigen slapen zelfs buiten. Schrijnende toestanden. Hier en daar duiken kwashiorkorkinderen op. 
Omdat de situatie van overbevolking van stadjes en dorpscentra blijft duren, en het FDLR het platteland en de velden beheerst, stijgen de voedselprijzen. In Zuid-Hombo is de maniokprijs verdrievoudigd. In Karasi is het niet anders. ‘Normaal is hier weinig of geen ondervoeding. Nu schat ik dat tot 15 procent van de bevolking leidt aan ondervoeding door de huidige situatie’, zegt Poncien een verpleger van het ziekenhuis van Bulambika, de hoofdplaats van Bunyakiri. Veel vluchtelingen werken voor wat maniokmeel maar er is onvoldoende werk voor zoveel mensen.  
Lokale NGO’s zijn gefrustreerd door de situatie: ‘In de steden dringt deze werkelijkheid niet door. De politici willen de gezamenlijke actie als een succes voorstellen en hebben daarom geen oren naar de werkelijke toestand. Sinds de verkiezingen hebben we hier overigens nog geen politici gezien’, verzucht Oscar Kalimba van de ngo Padebu. 
Op nogal wat plaatsen probeert de bevolking de koele cohabitatie die er voorheen was met de FDLR min of meer te herstellen. In Kalonge, net ten Zuiden van Bunyakiri, is de lokale

Lokale NGO’s zijn gefrustreerd door de situatie

mwami (traditionele koning, jvd) al gaan praten met het FDLR-bataillon in het woud: ‘Door hen vrije doorgang te geven op onze markten en voor een eventuele terugkeer naar Rwanda, hopen we dat de verhoudingen hier beter worden dan in Bunyakiri’, aldus mwami Nakalonge Masonga. Ook in Karasi lijken notabelen en lokale FDLR-leiders het terrein af te tasten voor een herstel van de cohabitatie. Al blijft het moeilijk afspraken te maken met de mensen die net hebben verkracht en gestolen. Toch wordt het door de lokale bevolking als de minst slechte, de meest pragmatische weg naar een zekere stabiliteit gezien. 
De VN-vluchtelingenorganisatie bevestigde ons dat de situatie in Noord-Kivu niet beter is. Volgens woordvoerder David Benthu Nthengwe in Goma heeft de gezamenlijke actie tot 160 000 bijkomende vluchtelingen geleid in Noord-Kivu. ‘Omdat een deel van hen verspreid zit over het hele grondgebied, slagen we er slechts moeilijk in om hen te bereiken met voedsel’, geeft Nthengwe toe.