VN starten operatie schone handen

VN-baas Kofi Annan wil mensen aanmoedigen om corruptie binnen de VN aan te geven. Daarom geeft het VN-secretariaat al het personeel de garantie dat er geen wraak genomen wordt als het wangedrag meldt of meewerkt aan geautoriseerde audits of onderzoeken. Ook consultants en onderaannemers krijgen die garantie. Zo staat het in het kersverse ‘beschermingsbeleid voor klokkenluiders’, dat in januari van kracht wordt.

Government Accountability Project (GAP), een ngo die ijvert voor behoorlijk bestuur bij bedrijven en overheden, is erg enthousiast over de tekst. Geen enkele andere internationale organisatie gaat zo ver, zegt GAP-directeur Tom Devine. De beschermingscriteria “voldoen aan 15 van de 20 normen die we opgesteld hebben op basis van ‘best practices’. De Wereldbank bijvoorbeeld, komt maar aan 12. Maar Devine blijft voorzichtig: het valt af te wachten hoe de papieren criteria in de praktijk worden gebracht.

Merrill Cassell, ooit nog penningmeester voor Unicef, blijft sceptisch. De VN zijn erg bedreven in het indirect straffen van personeel: wie misstapt, loopt promoties mis, krijgt een transfer naar een moeilijk station of wordt met een smoes vervroegd op pensioen gestuurd. Volgens Cassell is er bijkomende bescherming nodig. Een anonieme klachtenprocedure zou een goed begin zijn.

De vakbond van de VN loopt evenmin over van enthousiasme. Een goed idee, maar we adviseren het personeel toch om op zijn hoede te blijven tot het nieuwe bureau voor ethiek is opgericht, zegt Guy Candusso, de nummer twee van de U.N. Staff Union.

Dat bureau voor ethiek, een onafhankelijke waakhond, maakt deel uit van het tweede luik van de operatie schone handen binnen de VN. Voorlopig is het nog maar een idee. De 191 VN-lidstaten steunen naar het allemaal, maar ze zijn er nog niet uit hoe de postjes verdeeld moeten worden. Minstens even belangrijk in dat tweede luik, wordt de doorlichting van alle VN-programma’s die ouder zijn dan vijf jaar. Die komt er in februari. De bevindingen zouden in juli 2006 klaar zijn.

De maatregelen vormen het antwoord van Kofi Annan op de vele schandalen die de VN dit jaar achtervolgden. De Ghanees zal zich 2005 vooral blijven herinneren als het jaar van het olie-voor-voedselschandaal. Het gelijknamige programma, bedoeld om de miljarden uit de verkoop van olie ten goede te laten komen aan de Iraakse bevolking, bleek achteraf bijzonder winstgevend voor de Iraakse president Saddam Hoessein.

Meer dan 2.200 bedrijven en mensen, zo leerde een onafhankelijke onderzoeksrapport, betaalden smeergeld aan Saddam in ruil voor oliecontracten. Dat gebeurde onder de neus van het VN-secretariaat. Het Volcker-rapport noemde het programma illegaal, onethisch en corrupt. Het VN-secretariaat kwam ook onder vuur te liggen wegens fraude, verspilling en machtsmisbruik in andere contracten.

Het nieuwe beleid is niet zonder gevaar voor de VN, waarschuwt Phyllis Bennis, auteur van ‘Challenging Empire’, een boek over de relatie tussen de VS en de VN. Mensen met een vooringenomenheid tegen de VN kunnen de bescherming misbruiken om de organisatie in een kwaad daglicht te stellen. (MM)