"Volgende VN-baas wordt Aziaat"

De traditie wil dat de opeenvolgende secretarissen-generaal van de VN telkens uit een ander werelddeel komen. Na de Oostenrijker Kurt Waldheim, de Peruaan Javier Perez de Cuellar, Boutros Boutros-Ghali uit Egypte en de Ghanees Kofi Annan lijkt Azië aan de beurt. De VS voeren wel aan dat Oost-Europa nog nooit de leiding heeft gehad over de VN. Maar het pro-Aziatische front is nu wel erg breed.

De VN-ambassadeurs van de 114 Niet-Gebonden Landen hebben vorige week beslist dat ze de opvolger van Annan uit een Aziatische lidstaat van hun beweging zullen kiezen. Als alle NAM-leden zich aan dat ordewoord houden, is dat een uitgemaakte zaak, want ze maken de meerderheid uit van de 191 VN-lidstaten. Eerder hadden ook de Aziatische en de Afrikaanse groep in de VN - met respectievelijk 54 en 53 leden - zich uitgesproken voor een Aziatische opvolger voor Annan. Ook China, dat als vetomacht in de Veiligheidsraad een belangrijke rol speelt in de VN, schaart zich achter dat standpunt.

Voorlopig zijn er drie Aziatische kandidaten om Annan begin 2007 op te volgen: de voormalige ondersecretaris-generaal voor Ontwapening Jayantha Dhanapala uit Sri Lanka, de Thaise vice-premier Surakiart Sathirathai en de Zuid-Koreaanse Buitenlandminister Ban Ki-moon. Die laatste heeft opeens slechte kaarten, want Zuid-Korea maakt geen deel uit van de Beweging van Niet-Gebonden Landen.

De verkiezing van een nieuwe VN-baas zou wel eens indirect gekoppeld kunnen worden aan een ander diplomatiek pokerspel waarbij nog meer op het spel staat: mogelijke bijkomende permanente zetels in de VN-Veiligheidsraad. India, Japan, Duitsland en Brazilië maken aanspraak op een plaatsje naast de vijf landen die nu permanent zetelen in het machtigste VN-orgaan: de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië, China en Rusland.

De VN-lidstaten zijn zo zwaar verdeeld over het voorstel, dat de discussie waarschijnlijk nooit tot een goed einde zal worden gebracht. Als India en Japan zich daarbij neerleggen, kunnen ze hun oog doen vallen op het VN-leiderschap als troostprijs.

Japan heeft publiekelijk laten weten dat het geen aanspraak maakt op de opvolging van Kofi Annan. “De Japanners zijn nog altijd uit op een permanente zetel in de Veiligheidsraad”, zegt een ervaren VN-diplomaat uit Azië. “Hopelijk halen ze hun slag thuis - misschien niet samen met India, Duitsland en Brazilië, maar wel op eigen kracht.” Japan is de op één na grootste internationale donor, waardoor het land internationaal veel invloed heeft.

Tegen een Japanse kandidatuur voor VN-baas spreekt ook de traditie dat de economische en politieke zwaargewichten in de wereld - landen als de VS, Japan, China, Duitsland, Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië - geen aanspraak maken op de functie van secretaris-generaal. Maar die regel is niet in steen gebeiteld. Japan financiert ongeveer 20 procent van het VN-budget en toont zich bijzonder assertief om hoge functies bij de wereldorganisatie binnen te rijven. Wat de zaak dan weer moeilijk maakt voor Tokio, is dat China met zijn veto elke Japanse kandidatuur kan torpederen. De relaties tussen de twee landen zijn niet goed.

Ook India moet beslissen op welk paard het wedt. De voormalige Indiase VN-ambassadeur T.P. Sreenivasan schoof eind april de huidige ondersecretaris-generaal voor Informatie aan het Publiek, Sashi Taroor, naar voren als mogelijke opvolger van Annan. India heeft zich nog niet uitgesproken over de drie huidige Aziatische kandidaten. Als India verzaakt aan zijn toch niet haalbare aanspraak op een permanente zetel in de Veiligheidsraad, heeft een Indiase kandidaat goede kansen, oordeelt Sreenivasan. India staat op goede voet met de VS, zodat een Amerikaans veto “onwaarschijnlijk” is. De houding van China is een vraagteken - misschien wil dat land zijn regionale rivaal toch liever geen zetje geven.

Ramesh Thakur, vice-rector van de VN-Universiteit, waarschuwt dat het nog altijd niet zeker is dat de volgende secretaris-generaal wel uit Azië zal komen. De voorwaarde is volgens hem dat de Aziatische landen het eens worden over een kandidaat of ten minste over een gezamenlijke strategie.

Er kunnen wel eens veel Aziatische kandidaten opstaan. Vorige week verklaarde Nobelprijswinnaar Jose Ramos-Horta, de Buitenlandminister van Oost-Timor, dat hij nog nadenkt over een eventuele kandidatuur. Als Ramos-Horta op de lijst komt, kan ook zijn Indonesische collega Noer Hassan Wirajuda zich aanmelden, al was het maar om Oost-Timor geen succes te gunnen. Indonesië hield Oost-Timor van 1975 tot 1999 bezet. (PD/ADR)