Vooruitblik op 2012: Afrika

Onafgemaakte zaken

In Noord-Afrika is het vooral uitkijken welke wending de onverminderde strijd om vrijheid, democratie en meer waardigheid zal nemen. Het revolutionaire jaar 2011 werd immers afgesloten met heel wat onafgemaakte zaken. Dat de beloften van de Arabische lente nog geenszins verworven rechten zijn, werd op het Egyptische Tahrirplein pijnlijk onderstreept door de dodelijke rellen tegen de regerende militaire raad. De betogers eisten dat het militaire overgangsregime snel de macht zou overdragen aan een verkozen regering.

Als tegemoetkoming voor deze verzuchting werd eind 2011 gestart met een lang en ingewikkeld proces van parlementsverkiezingen die in januari van dit jaar tot een nieuwe volksvertegenwoordiging - het eerste vrij verkozen parlement in meer dan zestig jaar - moeten leiden. In de eerste twee stemronden deden de islamitische groepen, met name de partij van de meer gematigde Moslimbroeders en de extreme salafistische partij al-Nour, het erg goed. De seculiere partijen zoals het Egyptisch Blok en de liberale Wafd presteerden minder goed dan verwacht.

In juni van 2012 moeten in Egypte ook presidentsverkiezingen plaatsvinden. Vraag is echter in hoeverre de militairen, die reeds decennialang een leidende rol spelen, na deze verkiezingen bereid zullen zijn om hun macht daadwerkelijk af te staan.

Meer nog dan in Egypte, rijst in Libië de vraag naar wat er in 2012 nog zal overblijven van de Arabische omwenteling. Daar heeft de Nationale Overgangsraad, de interim-regering, steeds meer af te rekenen met oplaaiend geweld tussen milities van ex-rebellen die samenwerkten bij de omverwerping van wijlen kolonel Khadafi. Hoeveel milities er precies bestaan, is niet duidelijk, maar de onderzoeksinstelling International Crisis Group schat dat meer dan 125.000 Libiërs bewapend zijn. Een van de grootste uitdagingen waarmee de nieuwe machthebbers in 2012 geconfronteerd worden, is dan ook de ontwapening van de diverse rivaliserende milities en de opbouw van een coherent nationaal leger.

Verkiezingen

Het voorbije jaar had een record aantal Afrikaanse landen verkiezingen of referenda op de agenda staan. Van een onverdeeld succes was echter niet overal sprake. De presidentsverkiezingen in Ivoorkust van eind 2010 mondden uit in een gewelddadig debacle en ook de recente verkiezingen in de DR Congo zijn zwaar omstreden. Welke toekomst Kabila’s gecontesteerde mandaat voor de Congolezen in petto heeft, is bij de aanvang van 2012 hoogst onduidelijk. Vredevolle protesten, een explosie van geweld of geleidelijke berusting: het kan in het grootste land van Centraal-Afrika alle kanten op.

Ook dit jaar staan in enkele Afrikaanse landen interessante verkiezingen op het programma. Senegal bijt de spits af. Daar vindt eind februari de eerste stemronde van de presidentsverkiezingen plaats. De huidige president Abdoulaye Wade, die al sinds 2000 aan de macht is en opnieuw een ambtstermijn van vijf jaar ambieert, zal het daarin opnemen tegen een twintigtal andere kandidaten. Een daarvan is de befaamde zanger Youssou N’Dour, die deze week te kennen gaf officieel presidentskandidaat te zijn. Volgens de oppositie kan Wade geen presidentskandidaat meer zijn omdat hij er al twee ambtstermijnen heeft opzitten.

Verder kijkt men in Kenia met ingehouden adem uit naar de belangrijke presidents- en parlementsverkiezingen die in augustus plaatsgrijpen. Het betreft de eerste presidentiële verkiezing onder de nieuwe Keniaanse grondwet, die in 2010 per referendum aanvaard werd en de macht van de president beperkt. De vorige verkiezingen, in 2007, brachten het land op de rand van een burgeroorlog na beschuldigingen van fraude. Meer dan 1000 mensen werden toen bij verkiezingsgeweld vermoord en tienduizenden Kenianen werden verplaatst.

Hoop voor Somalië?

Op het gebied van conflicten is het belangrijk op te volgen hoe de relaties tussen Soedan en Zuid-Soedan in 2012 evolueren. Het nieuwbakken Zuid-Soedan mag dit jaar haar eerste kaarsje uitblazen, maar het is voorlopig afwachten of dit gebeuren zich in feestelijke stemming zal kunnen voltrekken. Niet zo lang geleden waarschuwde de Zuid-Soedanese minister van Buitenlandse Zaken, Nhial Deng Nhial, de internationale gemeenschap immers dat zijn land zich op de rand van een oorlog met Soedan bevindt. Vooral het betwiste en olierijke grensgebied tussen beide landen blijft erg onrustig.

Ook op binnenlands niveau staat het etnisch diverse Zuid-Soedan in 2012 voor immense uitdagingen. De afgelopen weken sloegen in de staat Jonglei nog tienduizenden mensen op de vlucht voor geweld tussen twee rivaliserende stammen.

Voorts is het ook uitkijken naar de evolutie van gefaalde staat Somalië. In september van 2011 kon de vredesmissie van de Afrikaanse Unie daar de radicaal-islamitische beweging van Al-Shabaab uit hoofdstad Mogadishu verjagen. De afgelopen maanden vielen ook buurlanden Kenia en Ethiopië het land binnen om de uitzichtloze situatie naar hun hand te draaien en Al-Shabaab te bestrijden. Bovendien kondigde de Britse premier David Cameron onlangs aan dat hij in februari van dit jaar een grootse internationale conferentie over Somalië organiseert. Biedt 2012 voor Somalië een sprankeltje hoop op verandering?

Economisch optimisme

Het Britse weekblad The Economist pakte eind 2011 uit met het artikel Africa rising, the hopeful continent. Het stuk gaat in op de snelle economische groei van Afrika, die de afgelopen vijf jaar niet meer moet onderdoen voor die in Oost-Azië. ‘Het voorbije decennium waren zes van ’s werelds tien snelst groeiende landen Afrikaans’, aldus het invloedrijke blad. Ook het IMF is optimistisch gestemd over de economische toekomst van Afrika. Volgens deze internationale instelling zal de gemiddelde economische groei voor Sub-Sahara Afrika in 2012 tot zes procent stijgen.

Een plaats waar dit economisch optimisme erg tastbaar is, zijn de lidstaten van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (OAG) - een intergouvernementele organisatie met Tanzania, Kenia, Oeganda, Burundi en Rwanda als leden. Daar denkt men door de huidige economische successen van de Oost-Afrikaanse vrijhandelszone en gezamenlijke markt steeds explicieter aan verdere economische integratie en de oprichting van een monetaire unie. Als het van sommige politici, economen, lokale bedrijven en investeerders afhangt, stevent de OAG in 2012 af op een gezamenlijke munt.

Sommige critici menen evenwel dat de regio - de huidige euro-crisis indachtig - daarmee iets te hard van stapel loopt. Ze argumenteren dat de gezamenlijke markt nog niet optimaal functioneert en dat het daarom nog te vroeg om is om reeds naar een monetaire unie door te stomen. Ook bestaan er - net zoals in Europa - grote economische verschillen tussen de lidstaten. Toch lijkt de vraag niet of maar eerder wanneer de OAG een gezamenlijke munt zal invoeren. Enkel de toekomst kan hierover meer duidelijkheid scheppen.