Voorzittersvraagstuk overschaduwt top Afrikaanse Unie

Eigenlijk staat de topontmoeting in het teken van onderwijs en cultuur, geen onbelangrijke thema’s voor Afrika. Maar de vraag wie het voorzitterschap overneemt van Nigeria, houdt de deelnemers veel meer bezig.

De traditie wil dat het land waar de top van de AU plaatsvindt, ook het voorzitterschap van de organisatie overneemt. Maar de Sudanese regering ligt onder vuur voor haar rol in het aanslepende conflict in het West-Sudanese Darfur. Daar zijn sinds 2003 naar schatting 300.000 burgers omgekomen en 2 miljoen mensen op de vlucht gejaagd in de marge van een gewapend conflict tussen rebellen en regeringstroepen. Veel gruweldaden komen op rekening van de Janjaweed, Arabische milities die de regering terzijde staan bij de strijd tegen de opstandelingen. De Sudanese regering geeft geen gehoor aan internationale oproepen om de milities aan banden te leggen.

Tsjaad, een buurland van Sudan waar 200.000 vluchtelingen uit Darfur terechtgekomen zijn, probeerde tevergeefs de top te doen verhuizen naar Nigeria en de president van dat land, Olusegun Obasanjo, te laten aanblijven als voorzitter van de unie. Idriss Debey, de president van Tsjaad, beschuldigt Khartoem ervan rebellen te steunen die zijn regime omver willen werpen. Tsjaad heeft nu alleen zijn minister van Buitenlandse Zaken naar Khartoem gestuurd voor de topbijeenkomst.

Reed Brody van de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zegt dat Tsjaad nog een ander argument kan uitspelen tegen Sudan. Volgens hem opereren de Janjaweed ook in Tsjaad en vallen ze daar de Sudanese vluchtelingen aan.

Ook veel landen uit het centrum, het zuiden en het westen van Afrika zien Bashir liever niet voorzitter worden van de AU. Oost-Afrika en de meeste islamitische landen uit het noorden van het continent staan achter de Sudanese president.

Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch hopen dat de AU een alternatief vindt voor Bashir. Het Sudanese staatshoofd de voorzittershamer in handen geven, zou de indruk wekken dat de AU de gruweldaden in Darfur vergoelijk, vindt Brody van Human Rights Watch. Afrika heeft een geloofwaardige leider nodig die kan onderhandelen in naam van het continent. Bashir is niet iemand die met andere wereldleiders rond de tafel kan gaan zitten om te praten over schuldverlichting en vredeshandhaving.

De Sudanese minister van Buitenlandse Zaken, Lam Akol, zegt dat er geen ander land kandidaat is voor het voorzitterschap. Maar binnen de AU heerst er in elk geval veel ongenoegen over het aanslepende conflict in Darfur. De mensen in Afrika zijn de conflicten beu, zei Alpha Konaré, de voorzitter van de Commissie van de AU, tijdens een toespraak voor een vergadering van Afrikaanse ministers van Buitenlandse Zaken ter voorbereiding van de top.

Konaré riep de conflictpartijen in Darfur op hun inspanningen te verdubbelen om tot een politieke oplossing te komen. De onderhandelingen daarover begonnen vorig jaar in het Nigeriaanse Abuja, maar voorlopig zit er weinig schot in. “Afrika heeft zijn deel gedaan”, zei Konaré. “Nu wachten we tot onze Sudanese broeders in de regering en in de rebellenbewegingen hun verantwoordelijkheid opnemen.” De Afrikaanse Unie heeft een 7000 man sterke waarnemersmissie ter plaatse in Sudan, maar die soldaten zijn niet bij machte om het geweld te doen stoppen en worden tegengewerkt door de Sudanese overheid.

De Sudanese president Bashir verklaarde zondag dat zijn regering niet met vingers zit te draaien. “We willen absoluut dat de stabiliteit in Darfur hersteld wordt. We steunen de bemiddelingsrol van de AU. Maar Bashir verwierp een voorstel van VN-secretaris-generaal om de VN het van de AU te laten overnemen. Bashir vindt dat de internationale gemeenschap eerder meer steun moet verlenen aan de troepen van de AU.

Hulporganisaties hopen dat de discussie niet alle aandacht zal opeisen. “De AU moet ook nog altijd een humanitaire strategie bepalen voor wat de hongersnood in Niger en in Kenia betreft”, zegt Irungu Houghton van Oxfam. “Dat is een terrein waar de AU sterker moet worden om problemen op te losen.” In Kenia hebben de komende maanden vijf miljoen mensen voedselhulp nodig.

Volgens Houghton moet de Unie er verder ook op toekijken dat alle beloften die de wereldleiders Afrika vorig jaar deden, ook werkelijkheid worden. “De G8 (de VS, Canada, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en Japan zouden bijvoorbeeld hun hulp aan Afrika verdubbelen. En de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds hebben beloofd de schulden van 13 van de armste Afrikaanse landen en van Nigeria kwijt te schelden.” (PD)