Vreemdelingenhaat in Zuid-Afrika groeit

Volgens sommige schattingen ligt het aantal vluchtelingen en (illegale) immigranten in Zuid-Afrika boven vijf miljoen. Een groot deel van hen ontvluchtte de economische en politieke crisis in Zimbabwe. We schatten dat er drie miljoen Zimbabwanen in Zuid-Afrika leven, zei Gabriel Shumba, voorzitter van Zimbabwe Exile Forum in Pretoria, deze week tijdens een tweedaagse conferentie over xenofobie in Johannesburg. Elke maand komen daar ongeveer 30.000 Zimbabwanen bij. Daniel Molokela, een Zimbabwaanse advocaat die werkt voor het Peace and Democracy Project in Johannesburg, schatte het aantal Zimbabwanen op ongeveer twee miljoen.

Terwijl het aantal buitenlanders in Zuid-Afrika groeit, nemen ook de onlustgevoelens over de komst van zoveel vluchtelingen en migranten toe. Het land wordt geplaagd door armoede en de werkloosheid is officieel 26,5 procent. Analisten beweren dat 40 procent dichter bij de werkelijkheid ligt.

Sinds 1994 is de verdraagzaamheid ten opzichte van buitenlanders afgenomen, zegt Zonke Majodina, adjunt-voorzitter van de Zuid-Afrikaanse Mensenrechtencommissie. De politie heeft de taak om illegale migranten op te sporen, maar zij zou ook migranten met documenten belagen. De politie neemt geregeld documenten van migranten in beslag en vernietigt ze, zodat ze de migranten daarna kunnen arresteren.

Uit een recent onderzoek van de Universiteit van Witwatersrand in Johannesburg, bleek dat 71 procent van de ondervraagde vluchtelingen al eens is aangehouden door de politie. Onder Zuid-Afrikanen ligt dat percentage op 47 procent.

Sally Peberdy van het Southern African Migration Project, een onderzoeksinitiatief dat wordt gefinancierd door Groot-Brittannië en Canada, zegt dat vreemdelingenhaat in Zuid-Afrika gevoed wordt door onwetendheid over wat buiten de landsgrenzen gebeurt. Tijdens een geografiecollege aan een Zuid-Afrikaanse Universiteit, ontdekte ze dat de studenten niet wisten welke landen in Zuidelijk Afrika liggen. Het is hopeloos, maar het is niet hun schuld, zegt Peberdy. Tijdens de apartheid werd weinig moeite gedaan om kinderen iets te leren over Afrika.

Een soortgelijk verhaal komt van Michael Neocosmos, socioloog aan de Universiteit van Pretoria. Hij werkt aan een boek over vreemdelingenhaat in Zuid-Afrika. Ik had een keer last van mijn maag en de arts vroeg of ik soms in Afrika was geweest. Ik dacht: waar ben ik nu dan? Ben ik soms niet in Afrika?

Immigranten met een donkere huidskleur zijn het vaakst doelwit van de politie. Hoe donkerder je bent, hoe eerder je gezien wordt als buitenlander. Dertig procent van de mensen die gearresteerd wordt omdat de politie ze verdenkt van illegaliteit, is Zuid-Afrikaan. Ze worden opgepakt omdat ze te donker zijn en omdat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren, zegt Neocosmos.

Volgens Abeda Mbamjee van de afdelingen Vluchtelingen van Universiteit van Witwatersrand hebben de arrestaties soms ernstige gevolgen. Het komt voor dat Zuid-Afrikanen worden uitgezet naar Swaziland of Mozambique.

Sommige mensen beschuldigen de media er van dat ze de groeiende vreemdelingenhaat aanwakkeren, omdat ze burgers uit bepaalde landen stigmatiseren als criminelen. In de media worden Nigerianen vaak afgeschilderd als drugsbaronnen en prostituees, zegt Khathu Mamaila, redacteur van het dagblad City Press. Volgens hem hebben immigranten uit Europa, Noord-Amerika, Rusland, India, Pakistan en China weinig last van vreemdelingenhaat in Zuid-Afrika. Het gaat alleen om zwarte immigranten.

Uit het onderzoek van de Universiteit van Witwatersrand bleek dat 85 procent van de Zuid-Afrikanen de toegenomen criminaliteit in Johannesburg wijt aan immigranten. (JS)