Wen Jiabao, premier met stoffer en blik - ANALYSE

Ik ben een gewoon man, zei de kersverse premier, met een handige mix van confuciaanse bescheidenheid en communistische nabijheid tot de arbeidersklasse. Ik weet uit eigen ervaring hoe hard het leven is en hoe veeleisend een job voor China kan zijn. Ik ken de verwachtingen van het Chinese volk door en door en ik hoop dat ik het vertrouwen kan winnen, zei Wen op zijn eerste en enige persconferentie van dit jaar - een ritueel dat gebruikelijk is voor Chinese premiers aan het eind van de jaarlijkse vergadering van het Volkscongres.

Het verhaal van de Chinese premier past helemaal in het leidersprofiel dat in november werd uitgetekend op het zestiende Partijcongres en deze maand werd bekrachtigd door het Volkscongres. Het moderne China wordt voortaan geregeerd door leiders die zich bekommeren om de armen en de verschoppelingen. Wen sprak expliciet over hulp aan de morrende boeren en aan het groeiende leger werklozen - twee groepen die zwaar te lijden hebben onder de liberalisering van de Chinese economie.

In tegenstelling tot zijn voorganger Zhu Rongji, die het Chinese lidmaatschap van de Wereldhandelsorganisatie op zijn palmares heeft en die op het thuisfront een reeks pijnlijke besparingen en hervormingen oplegde, wil Wen in de eerste plaats de binnenlandse problemen oplossen: de zestigjarige technocraat belooft om het vuur onder de Chinese economie laaiende te houden en om de fenomenale economische groei op peil te houden, maar legt ook sterk de nadruk op het afwentelen van een sociale crisis. Hij waarschuwde voor te snelle economische hervormingen die leed zouden kunnen veroorzaken voor miljoen boeren op het Chinese platteland.

De aanstelling van Wen werd afgelopen week formeel bekrachtigd door het Volkscongres, samen met de aanstelling van de 59-jarige Hu Jintao als opvolger van president en partijleider Jiang Zemin.

Wens voorganger Zhu Rongji heeft een opmerkelijk palmares: hij stuurde China uit de turbulenties van de Aziatische financiële crisis van 1997, kreeg zijn land in de WHO en drukte verregaande economische hervormingen door in de topzware Chinese bureaucratie. In zijn vijf jaar als premier heeft Zhu veel tegenslagen, verwijten en kritiek moeten slikken, zegt Ma Licheng, politiek commentator voor de krant ‘People’s Daily’. Hij begreep dat de toetreding van China tot de WHO zou gepaard gaan met pijnlijke verliezen voor velen. Hij gebruikte de internationale druk als een nieuwe kracht om tot hervormingen te komen in China.

De Chinese regering gaat geen Zhu meer hebben, zegt Jonathan Anderson van Goldman Sachs in Hongkong. Ze hebben er waarschijnlijk ook geen meer nodig. Het grote werk is opgeknapt, nu is het aan Wen Jiabao om de negatieve gevolgen van de hervormingen binnen de perken te houden. Hij erft een economie die op fantastische groeicijfers kan bogen, maar die gebukt gaat onder een groeiende werkloosheid, armoede op het platteland en een kloof tussen arm en rijk die nooit groter was.

De nieuwe Chinese premier zei bitter weinig over de op til zijnde politieke hervormingen. Wen vergoelijkte de repressie van de demonstraties voor meer democratie in 1989. Net als zijn voorgangers verwerpt hij het Westerse model van een meerpartijendemocratie. Onder politieke hervormingen verstaat de premier de democratisering van de Communistische Partij. Als we het over politieke herstructureringen hebben, praten we over welke partij we willen bouwen.

Afgelopen weekend leverden de nieuwe leiders nog een duidelijk bewijs dat er van de partijlijn niet kan worden afgeweken. De censoren van de het propagandadepartement van de CP sloten de ’21st Century World Herald’, omdat die krant een gepassioneerd pleidooi voor politieke hervorming had gepubliceerd. Het was van de hand van Li Rui, een voormalige secretaris van Mao Zedong. Li stelde China voor de keuze: de democratie en de vrije meningsuiting omarmen of stagneren.