Wereldwijd onderzoek ontfutselt diepzee haar geheimen

Op de wereldconferentie over mariene biodiversiteit in Valencia presenteren de wetenschappers deze week hun jaarrapport. De ‘Census of Marine Life’ is het grootste onderzoeksprogramma dat ooit werd opgezet om de geheimen van de oceanen te inventariseren. De variëteit aan soorten, zogenaamde hotspots en de omvang van biodiversiteit in de oceanen worden letterlijk in kaart gebracht. In 2010 moet het werk klaar zijn. Enorme databases, gekoppeld aan reeds bestaande wetenschappelijke bronnen, moeten toekomstig onderzoek eenvoudiger maken. 
“Een wetenschappelijke prestatie van historische proporties,” zo beschrijft Ian Poiner, hoofd van het International Scientific Steering Committee van de census de vooruitgang in het onderzoek. Vooruitgang waar door omstanders vooraf hardop aan getwijfeld werd. Volgens Poiner zijn toewijding en samenwerking de basis voor het succes van het onderzoek.

Ontdekkingen

De ontdekkingen spreken tot de verbeelding. In Valencia horen de wetenschappers hoe de delen van de bodem van de Golf van Mexico letterlijk bedekt zijn met een tot nog toe onbekende schaaldierensoort. En over een kamkwal, die als een vlieger over de bodem van de zee scheert op een plek waarvan gedacht werd dat er geen leven was.
Ron O’Dor, inktvissenexpert, vertelt over de recente ontdekking van de voorouder van alle diepzee-inktvissen ter wereld. “Hij blijkt na dertig miljoen jaar nog steeds voor te komen in de Zuidelijke Oceaan.”
Maar in de acht jaar dat het onderzoek loopt, zijn ook een aantal zeer zorgwekkende ontdekkingen gedaan. Volgens Paul Snelgrove, een marine bioloog uit Canada, is meer dan negentig procent van de roofvissen die zich aan de top van de voedselketen bevinden, aan het verdwijnen of ernstig in de problemen. “En de gevolgen van klimaatverandering zijn ook in de diepzee zichtbaar,” zegt Snelgrove, “Met name in de veranderende verdeling van soorten.”

Samenwerking

Naast de nieuwe informatie die de census zal opleveren, roemen de betrokken wetenschappers ook de internationale samenwerking. Grenzen zorgden er in het verleden nogal eens voor dat tellingen van populaties bemoeilijkt werden, of dubbel werden uitgevoerd.
Het bijeenbrengen van wetenschappers uit Noord en Zuid is volgens Snelgrove nu al een van de grote verwezenlijkingen van het project. “Zulke samenwerking is cruciaal voor toekomstig onderzoek en het beheer van de oceanen.”

Nieuwe technologie

Bij de start van het project in 2000 wisten de wetenschappers dat er allerlei ontdekkingen gedaan zouden worden. Maar de snelheid waarmee nieuwe technieken beschikbaar werden, heeft hen verrast. “Ik had niet gedacht dat ik ooit op een schip zou zitten waarmee je een garnaal op de bodem van de Atlantische Oceaan kunt bekijken,” zegt O’dor. 
Zulke gedetailleerde vergezichten maken duidelijk dat zorg voor de oceanen hard nodig is. Een betere vorm van bescherming en beheer is absoluut noodzakelijk, stellen zowel O’Dor als Snelgrove.

Afronding van de census

Na 2010 zullen bepaalde onderdelen van de census nog doorlopen tot 2015. In datzelfde jaar hoopt men het zeer ambitieuze Global Ocean Observing System in bedrijf te kunnen nemen, een systeem dat de oceanen continu in het oog houdt. En er wordt  al voorzichtig gesproken over de start van een tweede census in 2020, maar zover is het nog niet.
In ieder geval heeft de oefening ervoor gezorgd dat vele ogen gericht zijn op de oceanen. Een wereld waar we nog steeds minder over weten dan over het oppervlak van de maan.