Wolfowitz voert selectieve strijd tegen corruptie - analyse

Toen de gereputeerde havik Paul Wolfowitz eind maart 2005 werd aangesteld als nieuwe voorzitter van de Wereldbank, reageerden het personeel van de Wereldbank en veel ontwikkelingsorganisaties sceptisch. Maar de voormalige Amerikaans vice-minister van Defensie en een van de architecten van de invasie in Irak vond een manier gevonden om zijn imago op te krikken. Door zijn strijd tegen de corruptie slaagde hij erin de aandacht af te leiden van zijn neoconservatieve denkbeelden.

Wolfowitz schortte een lening aan Tsjaad op als antwoord op de beslissing van de regering van dat land om de olie-inkomsten anders te besteden dan met de Wereldbank was afgesproken. De Wereldbank had een dure pijpleiding gefinancierd om de olie uit Tsjaad via Kameroen te kunnen uitvoeren.

In India deed de nieuwe Wereldbankvoorzitter de steun uitstellen voor een project voor familieplanning omwille van mogelijke onregelmatigheden bij de aankoop van materiaal, en bevroor hij leningen ter waarde van 400 miljoen dollar (324 miljoen euro) voor transportprojecten vanwege veiligheidsovertredingen.

Wolfowitz drong aan op het strenger naleven van de voorwaarden voor schuldafbouw in de Democratische Republiek Congo, na beschuldigingen van corruptie in het door de staat gecontroleerde oliebedrijf. Ook in Oezbekistan belandde de hulp in de koelkast na vragen bij de naleving van het principe van ‘goed bestuur’.

Intern wil Wolfowitz het departement voor Institutionele Integriteit, een controleorgaan van de Wereldbank, hervormen om het beleid doorzichtiger en de operaties efficiënter te maken.

En in februari zette Wolfowitz zich aan het hoofd van een initiatief dat ook andere multilaterale financiële instellingen als de Inter-Amerikaanse Bank en de Afrikaanse Ontwikkelingsbank ervan moet overtuigen zich te engageren in de strijd tegen corruptie.

De initiatieven leverden hem applaus op van de Conservatieven in het Amerikaanse parlement en van het Amerikaanse ministerie van Financiën, de echte machthebber achter de schermen bij de in Washington gevestigde Wereldbank. Zelfs in ontwikkelingskringen wordt Wolfowitz’ naam tegenwoordig verbonden met de wereldwijde strijd tegen corruptie.

Toch lijkt imagovorming belangrijker dan de inhoud bij Wolfowitz. Voor hij in juni 2005 zijn intrek nam in het nieuwe kantoor van de Wereldbank, was Wolfowitz’ enige band met ontwikkeling de heropbouw van Irak. Het land was op dat moment al diep verzonken in corruptie en rechteloosheid. Op het vlak van watervoorziening, elektriciteitsdistributie, onderwijs, veiligheid en armoede zijn de omstandigheden tijdens de VS-bezetting nog slechter geworden dan tijdens het twaalf jaar durende embargo dat daarvoor van kracht was.

Sinds hij aan het hoofd kwam van de Wereldbank, deed Wolfowitz niets om tot een grondig onderzoek van de Wereldbank-projecten in Irak te komen, ondanks talloze rapporten die gewagen van wijdverspreide corruptie in het land en in de door de VS gesteunde Irakese regering.

Een lening van 100 miljoen dollar (81 miljoen euro) die de Wereldbank toestond om 82 scholen te bouwen in Irak, werd afgesloten zonder clausule die corruptie moet voorkomen. Hetzelfde geldt voor projecten in de watersector en op het vlak van sanitaire voorzieningen, stedelijke ontwikkeling, spoedopname en technische hulp. Die projecten zijn goed voor in totaal 500 miljoen dollar (405 miljoen euro). Wolfowitz zou wel overwegen nog meer projecten op te starten in Irak.

Volgens de critici zou Wolfowitz geloofwaardiger overkomen in zijn kruistocht tegen de corruptie als hij eindelijk ook achter de grote vissen aangaat. Gigantisch dure en vaak van corruptie doordrongen infrastructuurwerken zijn daar een treffend voorbeeld van. “Maar net die sector zal de Wereldbank niet snel aanpakken, omdat het om reusachtige leningen gaat die de instelling met intrest terugkrijgt”, zegt een anonieme bron binnen de Wereldbank.

De komende jaren gaat de Wereldbank nog meer investeren in infrastructuurwerken: Van 5,4 miljard dollar in 2003 werd het budget voor de sector vorig jaar opgeschroefd tot zeven miljard dollar. Binnen twee jaar moet dat tien miljard dollar worden, goed voor veertig procent van het totale budget van de Wereldbank.

Tot dusver richtte Wolfowitz zijn pijlen voornamelijk op kleine, arme landen en negeerde hij de rol van de machtige Westerse regeringen en bedrijven in de ontwikkelingslanden.

Ook het gebrek aan bescherming dat de Bank biedt aan klokkenluiders wijst erop dat de instelling haar strijd tegen de corruptie niet van harte uitvoert. In februari werd nochtans een rapport van de Wereldbank gelekt waarin stond dat het instituut twee van zijn werknemer-klokkenluiders onvoldoende had beschermd tegen vergeldingsacties. (JVP/PD)