Zuid-Afrika bouwt anderhalf miljoen huizen in negen jaar tijd

Evenals in veel andere sectoren, heeft de apartheid ook zijn sporen nagelaten in de huisvestingssituatie in het land. Toen Nelson Mandela, de voorganger van de huidige president Thabo Mbeki, in 1994 aan de macht kwam, was er een tekort van tussen de 1,4 en 3 miljoen woningen. Het aantal mensen dat in krotten en hutten woonde, lag tussen de 5 en 7,7 miljoen. Van de naar schatting 44,8 miljoen Zuid-Afrikanen had 60 procent geen elektriciteit, 16 miljoen mensen hadden geen schoon water en 22 miljoen moesten het zonder sanitaire voorzieningen stellen.

Nu, tien jaar later, zijn 1,6 miljoen extra huizen gebouwd voor de armen en 70 procent van de bevolking heeft elektriciteit. Negen miljoen mensen werden van water voorzien en 63 procent van de huishoudens beschikt over sanitaire voorzieningen.

Alles bij elkaar is de afgelopen tien jaar 7,3 miljard dollar (5,9 miljard euro)van het budget voor huisvesting besteed aan voorzieningen voor minder bedeelden. Voormalig oppositieleider en oud-president F.W. de Klerk, de laatste president van het apartheidstijdperk, prees het ANC onlangs voor het bereikte resultaat. Sankie Mthembi-Mahanyele, voormalig minister van Huisvesting, werd in oktober geëerd door het VN-Centrum voor Menselijke Nederzettingen (Habitat) voor zijn inzet.

Volgens de VN heeft Zuid-Afrika een internationaal record gevestigd als het gaat om het opleveren van huizen voor armen. Terwijl het land in negen jaar tijd anderhalf miljoen huizen bouwde voor meer dan zes miljoen mensen, bouwde een land als Cuba een half miljoen woningen in twintig jaar.

Het verbaast niemand dat het ANC in dit verkiezingsjaar het succesvolle huisvestingsbeleid breed uitmeet in de campagne. Over een maand worden voor de derde keer na de apartheid, presidents- en parlementsverkiezingen gehouden. Voor het oog van de camera’s hielp president Mbeki twee weken geleden een familie met het dichtsmeren van een gat in hun lemen huis.

Toch zijn er kanttekeningen te maken bij het succesverhaal. De elektriciteit in de huizen valt geregeld uit en ook is er soms geen water. “De regering kan beter zorgen voor banen dan voor huizen,” zei een academicus uit Congo afgelopen week tijdens een internationale conferentie over Zuid-Afrika. Dertig procent van de Zuid-Afrikanen heeft volgens de officiële statistieken geen werk.

Uit een vorig jaar verschenen rapport van de Amerikaanse Organisatie voor Internationale Ontwikkeling (USAID), blijkt dat de Zuid-Afrikaanse regering de belofte om betaalbare huizen te bouwen voor mensen met de laagste inkomens, heeft waargemaakt. Maar de huizen bieden slechts eenvoudige beschutting. Ze zijn ongeveer 30 vierkante meter, met een dak van zink, zonder isolatie en hangend plafond en met ramen die geen rekening houden met zonlicht.
De bewoners branden ’s zomers bijna hun huizen uit en moeten ’s winters hoge stookkosten maken om het een beetje warm te houden. Bij de verbranding van kolen en de petroleum wordt de lucht in de huizen vervuild. Vooral bij kinderen kan dat de gezondheid negatief beïnvloeden. Volgens USAID is de Zuid-Afrikaanse regering zich inmiddels bewust geworden van het nut van ‘gezonde’ huizen.