Zuid-Soedanees vredesverdrag vertoont barsten

Ze hebben allen honger, zegt ze, en ze hebben meer eten nodig. Wanhopig schudt ze het hoofd maar achter de honderden littekens op haar wangen en voorhoofd blijft haar blik leeg, alsof ze nog in shock verkeert.

Het vredesakkoord uit 2005 moedigde duizenden ontheemden uit twintig jaar burgeroorlog in Zuid-Soedan aan terug te keren naar Abyei. Een lokaal geschil in de stad Abyei, dichtbij enkele van Soedans belangrijkste oliebronnen, escaleerde midden mei. Hierdoor stonden noordelijke en zuidelijke tropen opnieuw openlijk tegenover elkaar.

De Verenigde Naties schatten dat tot 50.000 mensen door de gevechten naar het zuiden gevlucht zijn. Ze liepen twee dagen om de rivier Kiir over te steken, die in deze omstandigheden de grens vormt tussen noord en zuid. Akot is een van de honderden vluchtelingen op een volle marktplaats waar het ook wemelt van soldaten. Dit lijkt niet op de vrede die in het verdrag werd beloofd.

Voor Akot en duizenden anderen die onlangs ontheemd raakten in het zuiden van Soedan, net als voor het vredesakkoord zelf, zullen de komende weken van cruciaal belang zijn.

Wegenkaart

De regio Abyei staat in voor een groot deel van Soedan’s ruwe olieproductie en omvat graaslanden die belangrijk zijn voor zuidelijk en noordelijk gerichte stammen. Het lag voor de hand dat het kwetsbare akkoord hier zou worden verbroken.

De inwoners van het gebied zullen in 2011 kiezen of ze tot het noorden of zuiden toetreden, maar Abyei’s grenzen liggen onder vuur. Een groep internationale experts tekenden de grenzen in 2005 uit, maar de Soedanese president Omar Bashir weigerde hun bevindingen goed te keuren.

Intussen kon Abeyi niet haar eigen lokale bestuur verkiezen, noch haar deel van de olie-inkomsten opstrijken zoals dat in het verdrag bepaald werd. Zuidelijke functionarissen schatten dat ze 1 miljard dollar moesten ontvangen van Abyei alleen al in de voorbije drie jaar, maar ze kregen geen cent.

De twee kampen hebben een nieuwe wegenkaart getekend om de vrede te herstellen in Abyei en het voor de mensen mogelijk te maken om huiswaarts te keren. Het plan vraagt dat duizenden noordelijke troepen, die zich volgens de zuidelijken eind juni in het gebied vestigden, zich terugtrekken. De VN-vredesmissie in Soedan ontplooide reeds een nieuwe gezamenlijke macht bestaande uit noordelijke en zuidelijke troepen in het gebied.   

“Ze willen geen vrede”, zei Mayen Deng, een jongeman die recent ontheemd raakte, over de noordelijke soldaten die momenteel in Abyei-stad verblijven. De snelle vernieling van de stad en de plundering van de omringende dorpen hebben Deng’s hoop gekelderd dat zijn leven als volwassene wezenlijk zal verschillen van zijn kindertijd tijdens de oorlog.

Ontvlambaar

Het vredesverdrag van 2005 maakte geen einde aan de spanning tussen Noord- en Zuid-Soedan. In oktober trokken zuidelijke ministers zich terug uit een coalitieregering omwille van de onopgeloste status van Abyei, de weigering van Khartoum om al haar troepen uit het zuiden te halen zoals afgesproken en meer transparantie te brengen in de manier waarop oliedollars verdeeld worden.

Sindsdien hebben gevechten tussen het zuidelijke leger en noordelijke milities, die volgens de zuidelijke president Salva Kiir gesteund worden door de regering in Khartoem, de relatie nog meer verzuurd.

“Dat het geweld ophoudt zou me enorm verbazen. Abyei is een van de meest ontvlambare van de vele problemen die het vredesverdrag kunnen doen ontsporen”, weet John Asworth, een onafhankelijke analist in Zuid-Afrika die veel over het Soedanese vredesakkoord geschreven heeft. “Geen enkele overeenkomst die de NCP (Khartoem’s National Congress Party) tekent, is iets waard totdat duidelijk blijkt dat ze geïmplementeerd werd.”

Maar Kiir is op zijn hoede voor een nieuwe oorlog, wat vele zuidelijken en diplomaten hem in dank afnemen. De inwoners van Zuid-Soedan beginnen hun levens op te bouwen na twintig jaar conflict. Een terugkeer naar oorlog zou hier niet in goede aarde vallen.