Zwarten en indianen krijgen gereserveerd zitje in Braziliaanse universiteiten

Er is fors gebikkeld over de quota in de Braziliaanse staatsuniversiteiten. Een voorstel om vanaf 2010 de helft van de plaatsen op federale universiteiten te reserveren voor scholieren uit het openbare net was al goedgekeurd door het lagerhuis en stond op het punt goedgekeurd te worden door de senaat. Maar de universiteiten stonden op hun achterste poten: ze wilden minstens tien jaar om het in te voeren.

De chique federale universiteiten leiden de elite op. Ze schrijven jaarlijks 122.000 nieuwe studenten in, voor het overgrote deel jongeren afkomstig uit rijke privé-scholen. Zeven op tien studenten in Brazilië gaan naar private universiteiten. Die zijn goedkoper dan de staatsuniversiteiten, maar het niveau ligt er lager. Volgens de regering-Lula houdt dat systeem de maatschappelijke ongelijkheid in stand.

Het ministerie van Onderwijs kwam tegemoet aan de protesterende professoren en werkte een compromis uit. Het quotasysteem wordt ingevoerd vanaf 2012 - twee jaar later dus. Tegen dan moeten de federale universiteiten de helft van de plaatsen reserveren voor studenten uit het openbare net. Dat percentage is een gemiddelde: voor elke universiteit wordt een percentage berekent op basis van de etnische balans in de regio.

De federale universiteiten ondertekenden het akkoord, samen met verschillende studentenverenigingen en verenigingen van etnisch-culturele minderheden. De parlementaire goedkeuring is nog maar een formaliteit.

Volgens het ministerie van Onderwijs is de positieve discriminatie nodig om de zwarte bevolking van Brazilië uit het verdomhoekje te halen.

De tegenstanders van positieve discriminatie werpen op dat er raciale criteria gebruikt worden om de inschrijvingen aan de universiteiten te sturen en dat de maatregel inbreuk pleegt op de grondwet. Verdienste alleen telt, zeggen anderen. Nog anderen argumenteren dat de oplossing voor de achterstelling ligt in een verbetering van het openbare net, zodat studenten uit die scholen kunnen concurreren met die uit de elitaire privé-scholen.

Juridische experts vegen de wettelijke bezwaren makkelijk van tafel: het reserveren van plaatsen voor scholieren uit het openbare net is niet illegaal. Niemand wordt uitgesloten; alle scholieren, blank, zwart of bruin, kunnen deelnemen aan de selectieproeven voor de universiteit.

Organisaties uit het middenveld zijn doorgaans voor positieve discriminatie. Quota zijn absoluut nodig in landen waar erg weinig zwarten naar de federale universiteit gaan, zegt Geraldo Rocha, projectcoördinator CEAP, een ngo doe lobbiet voor gemarginaliseerde groepen. Neem Bahía (een staat in het noordwesten van Brazilië): zwarten zijn er in de meerderheid en toch zijn er maar drie procent van de universiteitsstudenten zwart.

Ngo’s als CEAP wijzen erop dat quota niet genoeg zijn. De Staatuniversiteit van Rio de Janeiro voerde enkele jaren geleden al vrijwillig quota in, maar veel zwarte studenten stopten omdat ze het geld niet hadden om hun studies te blijven betalen zegt Rocha. Beurzen, toelagen en bijstand zijn essentieel.

Onder de meest fervente voorstanders zijn de Nationale Unie van Studenten, dat studentenvertegenwoordigers groepeert, en Educafro, een katholieke organisaties die bijscholingen geeft aan armen in grootsteden.

De democratisering van het hoger onderwijs heeft nog een lange weg te gaan in Brazilië, maar er zijn wel bemoedigende tekenen. Er zijn al 23 openbare universiteiten - van de staat en van de deelstaten - die vaste plaatsen reserveren voor kansengroepen als zwarten, gehandicapten, vrouwen en inheemsen. Bovendien neemt het aantal studenten aan de universiteiten de jongste jaren sterk toe. In 2003 studeerden telde het land bijna 4 miljoen studenten. (MM/ADR)