Manifesteren? Ja, maar tegen wie?

Het recht op betogen en staken is heilig, schrijft MO*columnist Walter Zinzen. Maar het moet wel worden ingezet tegen degenen die de eisen kunnen inwilligen, niet tegen de velen die dat niet kunnen.

Hebben de boeren gelijk? Dat weet ik niet. Op sommige punten wel, ongetwijfeld. Hun klacht dat ze voor hun producten geen eerlijke prijs krijgen is zeker gerechtvaardigd. Maar hun probleem met maatregelen om de natuur te beschermen? Hun voorkeur voor pesticiden? Ach, ik weet het niet.

Wat ik wel weet, is dat hun manier van demonstreren meestal niet de verantwoordelijken voor het landbouwbeleid treft. De havenblokkades veroorzaken enorme verliezen, waarvan ook mensen die in de haven voor hun boterham werken slachtoffer zijn. Ook de wegblokkades hebben voor miljoenen mensen in Europa ernstige problemen veroorzaakt, hoewel ze in geen enkel opzicht verantwoordelijk zijn voor het aangeklaagde onrecht en, nog belangrijker, ook niet in staat zijn iets aan dat onrecht te doen.

Al heel mijn volwassen leven heb ik moeite met acties die, hoe goed bedoeld ook, de verkeerden treffen. Ooit ben ik uit de vakbond gestapt omdat ik vond dat er op de BRT, waar ik toen werkte, veel te lichtzinnig en veel te vaak naar het stakingswapen werd gegrepen. We joegen daarmee kijkers en luisteraars weg maar de bazen bleven rustig op hun bureau zitten en trokken zich van al die stakingen, die meestal over interne problemen gingen, geen snars aan.

Versta me niet verkeerd: het recht op betogen en staken is heilig, maar het moet wel worden ingezet tegen degenen die de eisen kunnen inwilligen, niet tegen de velen die dat niet kunnen. Eén van de boeren, die ik op de radio hoorde, scheen dat ook te beseffen. Hij kondigde aan dat “de mensen” bij volgende acties niet meer “gekoeioneerd” zouden worden. Koeioneren: dat is precies wat al te vaak gebeurt.

Wanneer gaat het voorbeeld van de poetshulpen gevolgd worden, niet alleen door de boeren, maar ook door de klimaatactivisten, de personeelsleden van alle openbare diensten?

Toen eind 19e, begin 20e eeuw arbeiders staakten voor betere arbeidsvoorwaarden, legden ze de fabrieken lam. Dat wapen was doeltreffend en rechtvaardig. Het waren de bazen die hun winstcijfers zagen terugvallen. Zíj kregen de rekening gepresenteerd, niet onschuldige medeburgers. Die stakingen hadden een groot succes: de achturige werkdag, de 45-urenweek, betaalde vakantie, betere lonen, allemaal zaken die we vandaag de dag normaal vinden, werden op die manier verworven.

Vredelievend was het niet altijd omdat manifestaties vaak met geweld door de zogenaamde ordestrijdkrachten werden onderdrukt. Dat was wel geweld van de machtigen tegen de machtelozen.

Sociaal onrecht is uiteraard ook in onze tijd niet uitgeroeid. Stakingen kunnen nog steeds noodzakelijk zijn. Maar hoe verschillend van wat de boeren doen is wat de poetshulpen van plan zijn. Een grote schoonmaakstaking die alle gezinnen met een poetshulp treft, komt er niet. In de plaats daarvan trekken ze naar de aandeelhouders van de grootste poetsbedrijven. Daar gaan ze hun eindejaarspremie terugeisen, die is afgeschaft door twee werkgeversorganisaties. Concreet betekent dat voor 90.000 Vlaamse poetshulpen dat ze vanaf 2025 zo een kleine 500 euro dreigen te verliezen.

‘Het is tijd voor de grote schoonmaak’, zeggen de poetshulpen. ‘We gaan het geld halen waar het zit, bij de aandeelhouders!’

Hoe correct, hoe doeltreffend is dat. Wanneer gaat hun voorbeeld gevolgd worden, niet alleen door de boeren, maar ook door de klimaatactivisten, de personeelsleden van alle openbare diensten?

Mijn oproep geldt inderdaad ook de klimaatactivisten. Wat in hemelsnaam denken ze te bereiken door soep te gooien naar schilderijen, zich vast te plakken op de openbare weg en meer van dit soort acties? De gevolgen zijn precies het tegenovergestelde van wat ze beogen. Ze veroorzaken immers geen hinder voor de verantwoordelijken van het klimaatbeleid maar wel voor mensen, die wellicht net zo bezorgd zijn over het klimaat, maar nu boos worden op de activisten en hun sympathie voor de zaak dreigen te verliezen. De aandeelhouders van de bedrijven, die grote winsten boeken met de verkoop van fossiele brandstoffen en pesticiden, blijven daarentegen buiten schot.

Het zijn uitgerekend die bedrijven die de winsten boeken van de boerenkrijg. Dat de Europese commissie als eerste “toegeving” aan de boeren het verbod op het gebruik van pesticiden introk hou je toch niet voor mogelijk? Wie wordt daarvan beter? De boer die zijn grond vergiftigt of de producent van het gif?

Hard maar beschaafd

Natuurlijk, de vraag rijst wat de alternatieven zijn voor protesten die niet de onbevoegden treft maar de verantwoordelijken. Het antwoord is moeilijk, ik weet het.

Het zijn uitgerekend de spoorvakbonden die een alternatief hebben uitgeprobeerd. Ze voelden zich aangesproken door wijlen Karel Van Miert toen die jaren geleden al zei dat bij iedere treinstaking de reizigers op de perrons stonden te verrechtsen. Daarom vond het idee ingang om de spoorbazen te treffen op de plek waar het pijn deed: in hun portefeuille. In plaats van te staken lieten de treinbegeleiders iedereen gratis rijden. Een betaalstaking heette dat.

Maar in 2016 werden 32 treinbegeleiders door de NMBS “terechtgewezen” omdat ze zo’n betaalstaking hadden georganiseerd. Ze hadden hun actie niet aangekondigd volgens de regels van het protocolakkoord tussen de NMBS en de vakbonden. Dus was ze illegaal. De spoordirectie voegde er nog aan toe dat ze ook naar de rechtbank had kunnen stappen wegens het inkomensverlies van de maatschappij.

Iedereen gratis op de trein en de directie in de problemen, zo hoort het zou je denken. Dat dachten ze toen bij Groen ook. De partij lanceerde daarom het idee om betaalstakingen wettelijk mogelijk te maken. Dat is acht jaar geleden dus. Iemand nog gehoord van dat voorstel? Betaalstakingen zijn er bij mijn weten sedertdien niet meer geweest. Gewone stakingen daarentegen meer dan teveel.

Veel animo voor die betaalstakingen was – en is – er bij de vakbonden trouwens toch niet. Ze wijzen erop dat zo’n betaalstaking alleen door het rijdend personeel en de loketbedienden kan worden uitgevoerd. De NMBS telt evenwel zo’n 34.000 werknemers, van wie slechts 2500 à 2600 treinbegeleiders. De anderen zijn seingevers, spoorleggers, machinisten, de mensen in de ateliers enz. Een sociale actie alleen op de schouders van de beperkte groep treinbegeleiders leggen vinden ze bij de vakbonden niet correct. En dus blijft alles bij het oude.

De volle last van de “gewone” stakingen komt dus nog steeds terecht bij de reizigers, ook al heeft de regering verordonneerd dat er steeds een minimum dienstverlening moet zijn.

In andere sectoren zijn er in het recente verleden ook alternatieven bedacht. Er is een tijd geweest dat bedrijfsbezettingen populair waren. In Wallonië zijn zelfs af en toe directeuren in hun bureau opgesloten. Maar dat is allemaal verdwenen omdat de verontwaardiging er over veel te groot of, vooral, veel te machtig was.

Zelf zou ik er geen probleem mee hebben als aandeelhouders van asociale of klimaatvijandige bedrijven gegijzeld worden tot ze een akkoord met de actievoerders hebben bereikt. Maar wel op voorwaarde dat ze goed behandeld en rijkelijk voorzien worden van spijs, drank en internet…. De boeren zouden iets dergelijks kunnen doen met alle regeltjesschrijvelaars, aan wie ze zo’n hekel hebben. Lijkt me beter dan banden te verbranden, havens en snelwegen te blokkeren, straten en pleinen vol te gooien met hooi en stro en te overgieten met gier.

Protesten mogen hard zijn maar ze moeten beschaafd blijven. En de “slachtoffers” moeten vakkundig gekozen worden. Niet privéwoningen belagen van Natuurpunt-mensen. Dat is vechten tegen de verkeerde vijand.