Bhutan zoekt wankel evenwicht tussen toerisme en duurzaamheid

De befaamde toeristentaks van Bhutan staat onder druk. Enerzijds wil het land overtoerisme vermijden om schade aan de natuur te voorkomen en de culturele eigenheid te behouden. Anderzijds vragen lokale bedrijven om meer toeristen binnen te laten om de ontwikkeling van het land vooruit te helpen.

In Bhutan, het schilderachtige koninkrijk in de Himalaya, patrouilleren schoonmaakploegen langs bos- en bergpaden op zoek naar afval dat door toeristen is achtergelaten. Ze verwijderen lege waterflesjes en chipsverpakkingen uit struiken of bomen.

Het geld voor deze teams komt van een toeristenbelasting die Bhutan al tientallen jaren heft om overtoerisme te voorkomen. Op die manier wil het ook zijn status als het enige CO2-negatieve land in Zuid-Azië behouden. Dat betekent dat het meer uitstoot absorbeert dan het jaarlijks produceert.

Evenwicht zoeken

Bhutan heeft onlangs de dagelijkse Sustainable Development Fee (SDF) die toeristen moeten betalen, gehalveerd tot 100 dollar. Het land zoekt een evenwicht tussen het ondersteunen van de lokale economie en de werkgelegenheid, en het beschermen van de natuur en het milieu.

Bhutan zoekt een evenwicht tussen het ondersteunen van de lokale economie en de werkgelegenheid, en het beschermen van de natuur en het milieu.

Volgens het principe van ‘toerisme met een hoge waarde en een laag volume’ wordt de belasting gebruikt voor onder meer verbeteringen aan de infrastructuur. Ook het behoud van natuurlijke en culturele rijkdommen wordt ermee gefinancierd, net als investeringen in elektrisch vervoer om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen.

Hoewel het piepkleine landje met minder dan 800.000 inwoners momenteel in de schijnwerpers staat, is het verre van het enige met zo’n toeristenbelasting.

Landen over de hele wereld proberen om hun toeristische sector nieuw leven in te blazen na de covid-19-pandemie. Dat wakkert het debat aan over hoe je het best meer bezoekers kunt aantrekken en de inkomsten kunt verhogen zonder overbevolking te veroorzaken en milieuvervuiling aan te wakkeren.

Duurzaamheidsvergoeding

Experts op het vlak van duurzaamheid zeggen dat de traditionele aanpak om toerisme alleen te beoordelen op basis van bezoekersaantallen achterhaald is. Bovendien is die aanpak volgens de deskundigen schadelijk voor de sector. Ze dringen er bij overheden op aan om na te denken over manieren om mensen aan te trekken voor een langer en meer doordacht verblijf.

‘Een duurzaamheidsvergoeding is een van de manieren om ervoor te zorgen dat een bestemming niet degradeert’, zegt C.B. Ramkumar, vicevoorzitter van de Global Sustainable Tourism Council, een Amerikaanse non-profit organisatie. ‘Het is een goed instrument voor natuurbehoud.’

Hoewel veel landen en steden een vorm van toeristenbelasting hebben, zijn er maar weinig plaatsen die net als Bhutan het geld naar natuurbehoud of ecologische initiatieven laten vloeien.

Nieuw-Zeeland heeft in 2019 een toeristenbelasting van 35 Nieuw-Zeelandse dollar (20 euro) ingevoerd om natuurbehoud en infrastructuurprojecten te financieren. Het Indonesische vakantie-eiland Bali gaat vanaf 2024 een heffing van 150.000 rupiah (9 euro) opleggen om de cultuur en het milieu te helpen behouden.

Toeristenbelasting voor natuurbehoud

Volgens de World Travel and Tourism Council (WTTC), een internationaal forum, is het toerisme verantwoordelijk voor ongeveer 8 tot 11 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, voornamelijk door transport.

Het is ook een van de sectoren die het meest getroffen worden door de klimaatverandering. De stijgende temperaturen en stijgende zeespiegel kunnen volgens onderzoek de bezoekersaantallen naar beneden halen.

De vraag naar milieuvriendelijk toerisme groeit, maar toch zijn maar weinig mensen bereid om meer te betalen voor duurzame reizen, blijkt uit onderzoek van belangenorganisaties.

Zo werden in juli ongeveer 20.000 buitenlandse toeristen geëvacueerd van het Griekse eiland Rhodos, waar een natuurbrand hotels in lichterlaaie zette. Griekenland heeft gezegd dat het in 2024 een week gratis verblijf op Rhodos zal aanbieden aan bezoekers van wie de vakantie werd afgebroken.

Over het algemeen groeit de vraag naar milieuvriendelijk toerisme, maar toch zijn maar weinig mensen bereid om meer te betalen voor duurzame reizen, blijkt uit onderzoek van belangenorganisaties.

In Bhutan is de belasting in de loop der jaren herzien. Zo zijn er kortingen voor bezoekers die langere reizen maken.

Toen Bhutan in september 2022 weer openging voor toeristen na een covid-sluiting van meer dan twee jaar, werd de belasting verhoogd van 65 dollar (60 euro) naar 200 dollar (186 euro). Het argument was dat het geld de CO2-uitstoot van de reizigers zou compenseren.

60.000 toeristen 

Deze belastingverhoging, in combinatie met de gevolgen van de pandemie, had een negatief effect op het aantal toeristen. Het resulteerde in verliezen voor touroperators, hoteleigenaren en winkels in het land.

Bhutan verwelkomde bijna 60.000 toeristen tussen januari en augustus van dit jaar, wat het land omgerekend 12,6 miljoen euro aan inkomsten opleverde uit de belasting.

In 2019, vóór de pandemie, waren er nog ongeveer 316.000 toeristen die 82,6 miljoen euro aan SDF-inkomsten genereerden.

Toen Bhutan deze maand de verlaging van de SDF aankondigde, zei de regering dat de maatregel bedoeld was om de toeristische sector nieuw leven in te blazen, werkgelegenheid te creëren en buitenlandse valuta binnen te rijven.

Bhutan is van plan om de bijdrage van het toerisme aan de economie te verhogen van ongeveer 5 procent nu, naar 20 procent, zonder een concrete deadline te stellen.

Smeltende gletsjers

Dorji Dhradhul, de directeur-generaal van het Nationaal Agentschap voor Toerisme, zegt dat de toeristenbelasting van cruciaal belang is om de inspanningen van natuurbehoud op te voeren. Nu het land te maken krijgt met smeltende gletsjers en steeds onvoorspelbaarder weer wordt dat des te belangrijker.

‘Onze toekomst vereist dat we ons erfgoed beschermen en nieuwe wegen inslaan voor de komende generaties.’

De SDF heeft ertoe geleid dat het land op zoek is gegaan naar ‘oplossingen om een balans te vinden tussen ’s lands gelauwerde methoden van natuurbescherming en de sociaaleconomische vooruitgang’, zegt hij per e-mail.

De belasting financiert gratis gezondheidszorg en onderwijs voor de Buthanen. Het wordt ook gebruikt om de ecologische voetafdruk van bezoekers te compenseren door bomen te planten, paden te onderhouden en de transportsector van Bhutan van elektriciteit te voorzien, zegt hij. ‘Onze toekomst vereist dat we ons erfgoed beschermen en nieuwe wegen inslaan voor de komende generaties.’

De “CO2-negatieve” benadering van Bhutan begon in de jaren 1970, toen de toenmalige koning aandrong op een economie die deels was gebaseerd op duurzaam bosbeheer. Daarbij moesten natuurbehoud en ontwikkeling met elkaar in evenwicht zijn.

De bossen absorberen meer dan 9 miljoen ton CO2 per jaar. De economie, die erop gericht is om het gebruik van fossiele brandstoffen en de productie van afval te verminderen, stoot minder dan 4 miljoen ton uit, aldus Dradhul.

Vrees voor de toekomst

Bhutan is lange tijd een belangrijke vakantiebestemming geweest, vooral voor Indiase reizigers. De toegang voor Indiërs was gratis tot 2022, toen een dagelijkse belasting van 1200 roepies (13,5 euro) werd ingevoerd.

Rakesh Kalyani, een touroperator uit Mumbai, werkt al heel lang samen met hoteliers in Bhutan. Hij was niet verbaasd over het besluit om een belasting in te voeren voor Indiase toeristen.

‘Toeristen maken rommel, iemand heeft zelfs een stupa (boeddhistisch heiligdom) beklommen en foto’s genomen. Hoe houd je dat tegen?’ Kalyani zegt dat hij nu geen boekingen meer heeft voor Bhutan en dat veel klanten liever de nabijgelegen noordoostelijke Indiase staten bezoeken.

Het tarief voor Indiase toeristen zal nog minstens twee jaar van kracht blijven. Bhutan vindt het welzijn van zijn omgeving, cultuur en mensen belangrijker dan ‘kwantiteit in toerisme’, zegt Dhradhul.

Nu steeds meer plaatsen over de hele wereld toeristenbelasting overwegen, bestaat het risico dat mensen die op zoek zijn naar betaalbare reizen uitgesloten worden.

‘Ik heb goede hoop dat er meer internationale toeristen zullen komen nu ze de toeristenbelasting hebben teruggeschroefd.’

‘Ze willen hun cultuur behouden, maar niet iedereen kan nu reizen’, zegt Arjun Verma. Zij runt een reisagentschap in Siliguri, een district in de oostelijke deelstaat West-Bengalen van India, dat als toegangspoort tot Bhutan dient. ‘Als touroperators hebben we veel problemen.’

Jigme Tshering is voorzitter van de Hotel and Restaurant Association in Bhutan, een nationale koepelorganisatie. Hij zegt dat de toeristentaks wel strookt met de duurzaamheidsvisie van het land, maar dat de impact op de eigen bedrijven niet te onderschatten is.

Hij hoopt dat de verlaagde belasting de toeristenindustrie zal helpen om sneller te groeien dan in de voorgaande maanden. De meeste lokale bedrijven zijn volgens hem op zoek naar meer klanten en inkomsten.

In Paro, de pittoreske vallei in Bhutan waar het befaamde Tijgernestklooster staat, zegt de eigenares van een souvenirwinkel dat ze moest bezuinigen op uitgaven voor haar gezinsvakantie en nieuwe kleren. De oorzaak was het verlies aan omzet door het verminderde aantal toeristen.

‘De meeste van onze klanten zijn Aziaten en er komen er maar weinig uit de Verenigde Staten’, zegt winkeleigenares Tashi Lhamo. ‘Maar ik heb goede hoop dat er meer internationale toeristen zullen komen nu ze de SDF hebben teruggeschroefd. Indiërs doen maar kleine aankopen, onze grootste omzet komt van internationale toeristen.’

Dit stuk is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.