Klimaatcatastrofe dreigt voor Europa door verstoring oceaanstroming

Uit een simulatie blijkt dat de afzwakking van de oceaanstroming in de Atlantische Oceaan wereldwijde gevolgen kan hebben voor het klimaat. Europa zou het zwaarst getroffen worden door de impact: hier dreigt het zeeniveau een meter te stijgen.

De Atlantische oceaanstroming of Golfstroom is een belangrijk onderdeel van het klimaatsysteem. Het reguleert wereldwijde en regionale klimaten door warmte te herverdelen.

De afgelopen decennia nam de kracht van de oceaanstroming af. Klimaatwetenschappers maken zich zorgen, want in de toekomst zou zo’n verzwakking impact kunnen hebben op die herverdeling van de warmte.

Door het smelten van de ijskappen komt veel zoetwater in de oceanen en dat duwt de normale stroming in de richting van een gevaarlijk kantelpunt. Een verandering werd al waargenomen in vereenvoudigde klimaatmodellen, maar nog niet in nieuwe, geavanceerdere modellen.

Zoetwater in de oceaan

Een onderzoeksteam van de Universiteit van Utrecht heeft zo’n ‘ineenstorting’ van de oceaanstroming nu gesimuleerd met behulp van een complex klimaatmodel. In de simulatie introduceerden ze een zoetwaterkracht in de Atlantische Oceaan. Hierdoor nam de circulatiesterkte geleidelijk af, totdat deze een kritiek kantelpunt bereikte en instortte.

‘Koelere temperaturen in Europa lijken misschien positief, maar de gevolgen zijn ingrijpend.’

Ook in het echt wordt de stroming en circulatiesterkte beïnvloed door de hoeveelheid zoetwater dat in het zoute zeewater terecht komt. Het smelten van de ijskappen door de opwarming van de aarde maakt de oceaan bijvoorbeeld extra gevoelig voor veranderingen.

‘We waren verbaasd over de impact van de ineenstorting van de Atlantische oceaancirculatie op het klimaat in Europa’, vertelt René van Westen, medeauteur van de studie, die gepubliceerd werd in Science.

Volgens hun resultaten koelde het Europese klimaat na instorting van de oceaanstroom met ongeveer 1 graad Celsius per 10 jaar af. Sommige regio’s ervaren zelfs meer dan 3 graden Celsius afkoeling per decennium.

‘Koelere temperaturen in Europa lijken misschien positief, maar de gevolgen zijn ingrijpend’, waarschuwt Van Westen. ‘Andere regio’s zullen versnelde opwarming en veranderde neerslagpatronen ervaren. Bovendien voorspellen we dat de Europese zeeniveaus ongeveer een meter zullen stijgen als gevolg van de abrupte instorting van de oceaanstroming.’

Waarschuwingssysteem

Mede-onderzoeker Henk Dijkstra benadrukt de noodzaak van een vroegtijdig waarschuwingssysteem. Zo’n systeem zou moeten bepalen hoe ver de echte oceaanstroming verwijderd is van een kantelpunt.

‘Huidige observatiegegevens zijn te kort voor een betrouwbare schatting’, zegt hij daarover. ‘Maar we kunnen wel zien dat we ons in de richting van het kantelpunt bewegen.’

Ook volgens Van Westen is de situatie urgent. ‘Het vermijden van dit kantelpunt is van cruciaal belang om verwoestende gevolgen voor het klimaat, de samenleving en het milieu te voorkomen’, concludeert hij.