Leegstaande huizen bij de vleet en toch zijn miljoenen Brazilianen dakloos

Brazilië telt meer woningen dan nodig en toch worden de vele daklozen in het land niet geholpen. Huisvestingsbewegingen roepen op tot kraken en hopen dat de armste mensen in het centrum van steden kunnen wonen. Het beleid duwt hen net naar de rand van de stad.

De ongelijkheid in Brazilië is groter dan verwacht, zoveel maakt de nationale volkstelling duidelijk. Uit veldwerk tussen augustus en mei blijkt dat het aantal leegstaande huizen op 18 miljoen ligt, drie keer meer dan het woningtekort.

‘Een duidelijk marktfalen’, zo noemt José Eustáquio Alves het. Hij is expert demografie en werkte voor zijn pensioen als onderzoeker bij het Braziliaans Instituut voor Geografie en Statistiek (IBGE), dat verantwoordelijk is voor de volkstelling.

Het aantal leegstaande huizen is de som van alle onbewoonde woningen, 11.397.899, en het aantal tweede verblijven, 6.672.912. Zo komt het IBGE aan 18 miljoen leegstaande woningen. Dat terwijl er maar zo’n 6 miljoen woningen nodig zijn om alle dakloze mensen of mensen in moeilijke woonsituaties te huisvesten.

Om die cijfers te berekenen, gebruikte het IBGE de nieuwste technieken. Zo maakte het instituut gebruik van satellietbeelden, data via het elektriciteitsnetwerk en andere manieren om de databerekening te optimaliseren.

In totaal zijn er nu 90,69 miljoen woningen, terwijl dat bij een vorige telling 67,46 miljoen waren. Dat is een stijging van 34,2 procent. Dat cijfer valt amper te verantwoorden ten opzichte van de leegstand en de armoede in het land.

Arme mensen subsidiëren

Om huisvestingstekorten aan te wijzen, bestaan er geen wereldwijd erkende criteria. Toch slaagde de stichting João Pinheiro, een onderzoekscentrum in de deelstaat Minas Gerais, erin om een methodiek te ontwikkelen. Die telt het aantal precaire, gedeelde en ontoegankelijke huurwoningen bij elkaar op.

Veel hotels en publieke gebouwen zijn al omgevormd tot daklozenopvang.

Anders gezegd berekent de stichting het woningtekort op basis van hoe moeilijk het is om een waardige woonst te hebben. Hun schatting ligt momenteel op 6 miljoen wooneenheden. Bouwfirma’s stellen zich kandidaat om die te bouwen.

Het huisvestingsbeleid is erop gericht zoveel mogelijk woningen te hebben. Met zoveel woningen in onbruik, zijn meer woningen alleen geen oplossing voor mensen zonder een dak boven hun hoofd. Alves stelt daarom voor om arme mensen te subsidiëren zodat ze hun huur kunnen betalen, of leegstaande eigendommen in de stad zwaarder te belasten.

Kraken

In de metropool São Paulo alleen al zijn er 588.978 onbewoonde eigendommen. Dat is twee keer zoveel als in 2010. Dat is ook een pak meer dan de schatting van de burgemeester, die vermoedde dat het om 400.000 woningen ging.

Voor Nilda Neves, de coördinator van de Movimento pelo Direito à Moradia (Beweging voor het Recht op Huisvesting), moeten eigendommen ‘hun sociale functie vervullen.’ Maar dat gebeurt niet, zegt ze.

In de stad zijn er tientallen huisvestingsbewegingen zoals die van Neves. Activisten moedigen bewoners aan om leegstaande gebouwen te bezetten. Veel hotels en publieke gebouwen zijn zo al omgevormd tot daklozenopvang. De meeste activisten pleiten voor centraal gelegen woningen voor arme mensen. In de plaats daarvan richt het beleid zich vooral op de rand van de stad.

Intussen belooft São Paulo opnieuw om wat aan de crisis te doen. De overheid wil huisvesting opzetten voor 45.000 gezinnen tegen het einde van 2024. Tegelijk staan er 180.00 mensen ingeschreven op een wachtlijst voor een betaalbare woning in de stad.