Mexicaanse gemeenschappen kanten zich tegen energieprojecten

Sinds januari houden dorpelingen aan de rivier Los Pescados de bouw van een stuwdam tegen. Verschillende burgerorganisaties zijn er met een collectieve rechtszaak tegen hun regering gestart. De Mexicaanse overheid had tussen 2009 en 2013 het licht op groen gezet voor twaalf waterkrachtcentrales op rivieren in Veracruz, maar de eerste spade is nog niet in de grond gestoken.

“Hoe zit het met ons recht om te beslissen waar en hoe we willen leven, en om vooraf geïnformeerd en geconsulteerd te worden?”, zegt Gabriela Maciel, een activiste bij Pueblos Unidos de la Cuenca Antigua por Ríos Libres (Pucarl).

De stuwdam op de Los Pescados zou een bekken van 130 miljoen kubieke meter hebben, met een wateroppervlakte van 4,13 vierkante kilometer. De kostprijs bedraagt meer dan 400 miljoen dollar. Het is maar een van de honderd dammen die bij de federale en staatsregeringen in de pijplijn zitten, en die op verzet stoten van lokale gemeenschappen.

Opflakkering conflicten

Er staan nog andere infrastructuurwerken op stapel in Mexico, als onderdeel van een ingrijpende energiehervorming. Sinds vorige maand is er namelijk een wettelijke kader om onder andere de productie en verkoop van elektriciteit, en de ontginning van olie en gas, open te stellen voor binnenlandse en buitenlandse investeerders.

De Federale Elektriciteitscommissie (CFE) kondigde bijvoorbeeld op begin augustus zestien investeringsprojecten ter waarde van 3,8 miljard euro aan. Binnen het Nationale Infrastructuurprogramma 2014-2018 plant de CFE zelfs 138 projecten, voor in totaal 36 miljard euro. Het gaat om allerlei centrales voor waterkracht, windenergie, zonne-energie en geothermie, maar ook infrastructuur om stroom te vervoeren en verdelen.

Mariana González, onderzoeker van het Centro de Análisis Fundar, vreest voor een opflakkering van sociale en ecologische conflicten. “Het is een stap terug. De milieuwetgeving wordt uitgehold om investeringen aan te trekken, terwijl de wetten die rechten van de bevolking moeten garanderen, zijn afgezwakt.”

Olie en gas

Het staatsbedrijf Petróleos Mexicanos (Pemex) wil binnen datzelfde Infrastructuurprogramma 124 projecten uitvoeren, goed voor meer dan 196 miljard euro aan investeringen. De meeste investeringen zullen gebeuren in de zuidoostelijke staat Campeche, waar 33 miljard euro wordt uitgetrokken voor de ontginning en het onderhoud van vier offshore olievelden.

Het energieministerie bepaalde bij Ronde Nul (R-0) in augustus dat Pemex aanspraak maakt op 120 olievelden. Dat betekent concreet dat 71 procent van de nationale olieproductie in staatshanden blijft. Pemex kreeg ook 73 procent van de nationale gasproductie toegewezen. Bij Ronde Eén (R-1) bood het energieministerie aan private investeerders 109 olie- en gasexploratieconcessies en 60 productieconcessies aan.

De Nationale Brandstofcommissie bereidt nu als regulator de voorwaarden van deze concessies voor. De contracten worden toegewezen tussen mei en september 2015.

Overlap

Manuel Llano van de organisatie Conservación Humana, ging al eens de gebieden onder R-0 en R-1 vergelijken met beschermde natuurreservaten en territoria waar inheemse volkeren leven. Volgens hem gaat het bij R-0 over 48.000 vierkante kilometer in 142 gemeenten en 11 staten. De toewijzingen onder R-1 zijn goed voor 11.000 vierkante kilometer in 68 gemeenten en 8 staten.

Volgens Llano overlappen de concessies onder R-0 met de grond van 1899 van de 32.000 landbouwgemeenschappen in Mexico. Gebieden onder R-1 zouden nog eens 671 gemeenschapsgronden treffen, die 4416 vierkante kilometer land in gemeenschappelijk bezit vertegenwoordigen.

Er leven dertien inheemse groepen in het gebied van 2810 vierkante kilometer waar R-0 betrekking op heeft. Enkele van de getroffen groepen zijn de Chontal, Totonac en Popoluca. R-1 raakt dan weer aan het territorium van vijf inheemse volkeren, waaronder de Huastec, Nahuatl en Totonac – goed voor meer dan 3200 vierkante kilometer.

Zonering

“Het valt moeilijk te zeggen welke plaatsen het hardst getroffen zullen worden. Er kan zeer veel schade aan een erg klein gebied worden toegebracht. Dat hangt af van de specifieke situatie”, meent Llano.

Onder de nieuwe wetgeving hebben landeigenaars geen andere optie dan een overeenkomst te sluiten met Pemex of met een vergunde privémaatschappij. Als ze het niet eens geraken, moeten ze zich schikken naar het oordeel van de rechter.

“De instellingen hebben hun huiswerk niet gedaan. We weten hoe het overheidsapparaat alles in het werk stelt om te krijgen wat het wil. Maar we zullen ons verzetten tegen de goedkeuring van concessies. En we zijn niet alleen; ook andere mensen hebben dezelfde problemen”, verklaart Maciel van Pucarl.

“Fossiele brandstoffen zouden geen voorrang mogen krijgen op een gezond milieu. Er moet waar mogelijk zonering gebeuren, om de plaatsen voor ontginning te bepalen en grenzen te trekken”, besluit Llano.