Klimaatproject in Nicaragua opgeschort vanwege mensenrechtenkwesties

Het klimaatfonds van de Verenigde Naties heeft een bosbeschermingsproject van 117 miljoen dollar in Nicaragua opgeschort wegens escalerend geweld tegen inheemse volkeren. Het is de eerste keer dat zoiets gebeurt sinds de oprichting van het fonds in 2010.

Onderzoek door de onafhankelijke klachtencommissie van het Green Climate Fund van de VN (GCF) ontdekte een reeks gebreken die gewelddadige conflicten tussen inheemse volkeren en inwijkelingen konden ‘veroorzaken of verergeren’.

Het is de eerste keer dat het Green Climate Fund een goedgekeurd project opschort vanwege mensenrechtenkwesties.

Het Green Climate Fund (GCF) zal nu geen geld meer verstrekken aan het project onder beheer van het Nicaraguaanse regime, totdat het volledig voldoet aan de regels van het fonds. Dat heeft het bestuur tijdens de jaarlijkse vergadering deze maand beslist.

Primeur

Het is de eerste keer dat het GCF-bestuur een goedgekeurd project opschort vanwege mensenrechtenkwesties. Het besluit is het resultaat van een proces dat meer dan twee jaar heeft geduurd en begon met een klacht door een coalitie van lokale en internationale ngo’s.

Het bestuur gaat niet zover om het hele project te schrappen, zoals lokale activisten hadden geëist. De Nicaraguaanse regering heeft nu de kans om het in overeenstemming te brengen met de GCF-regels.

Volgens een GCF-woordvoerder ‘heeft de zaak de hoogste aandacht gekregen’ en blijft dat zo. Het fonds behoudt zich het recht om verdere stappen te nemen als de problemen niet naar tevredenheid worden opgelost, klinkt het.

Ontbossing terugdringen

Het Nicaraguaanse project, dat in 2020 was goedgekeurd, moet de ontbossing terugdringen in de Unesco-biosfeerreservaten Bosawás en Rio San Juan in het Caraïbisch gebied van Nicaragua. Maar de regio is in de greep van een steeds gewelddadiger conflict tussen inheemse gemeenschappen en inwijkelingen, die zich land toe-eigenen voor de exploitatie van natuurlijke rijkdommen of voor de veeteelt. 

Onafhankelijke waarnemers hebben de afgelopen jaren verschillende aanvallen tegen inheemse volkeren in het gebied gedocumenteerd, waarbij tientallen mensen werden vermoord, ontvoerd of verkracht.

In een rapport noemt de interne klachtencommissie de zorgen van de klagers gerechtvaardigd. Het rapport stelt ook dat het project was goedgekeurd, hoewel het niet voldeed aan een reeks beleidslijnen en procedures van GCF. De auteurs spreken van een gebrek aan zorgvuldigheid met betrekking tot conflictrisico’s en mensenrechtenschendingen, en benadrukken dat er voorafgaand geen vrij en geïnformeerd overleg is gepleegd met inheemse gemeenschappen.

Die fouten ‘kunnen een negatieve invloed hebben op de klager(s) en andere inheemse gemeenschappen in de projectgebieden’, besluit het rapport. 

Volgens de GCF-woordvoerder wist het fonds niet dat het financieringsvoorstel niet in overeenstemming was met het beleid op het moment van de goedkeuring van het project. Nieuw bewijsmateriaal, dat later door het onafhankelijke onderzoek aan het licht kwam, toont aan dat de informatie die door de projectaanvrager verstrekt was ‘niet nauwkeurig of correct was’, aldus het fonds.

‘Bitterzoete uitspraak’

Bijna een jaar na de afronding van het onderzoek vraagt het GCF-bestuur nu aan het secretariaat, de administratieve tak, om het project op te schorten tot er beterschap is. Maar uit de samenvatting van de uitspraak blijkt niet of alle kwesties die via het klachtenmechanisme aan de kaak zijn gesteld, ook moeten worden aangepakt.

De groepen achter de klacht noemen het resultaat dan ook ‘bitterzoet’. Florencia Ortuzar, advocaat bij de Interamerican Association for Environmental Defense (AIDA), zegt dat de uitkomst uiteindelijk positief kan blijken, maar dat de beslissing geen duidelijkheid beeld geeft over welk proces het secretariaat zal volgen. ‘We weten niet naar welke specifieke kwesties zal worden gekeken, noch hoe ze die zullen proberen op te lossen’, zegt ze.

Volledige stopzetting

Amaru Ruiz, directeur van de Nicaraguaanse organisatie Fundación del Río, is blij dat de uitspraak rekening houdt met de zorgen van de inheemse bevolking, maar hij vindt dat het hele programma moet worden geschrapt.

‘Een project dat mensenrechten, overlegprocessen en een reeks procedures schendt, moet gewoon worden geannuleerd’, zegt hij. ‘De problemen zijn inhoudelijk, het zijn niet gewoon formaliteiten.’

Het GCF-secretariaat zal nu moeten samenwerken met de Nicaraguaanse overheid en de Centraal-Amerikaanse Bank voor Economische Integratie, haar financieringspartner, om de problemen op te lossen.

Maar de Nicaraguaanse regering, die sinds 2007 wordt geleid door president Daniel Ortega, is verantwoordelijk voor ‘wijdverbreide en systematische mensenrechtenschendingen die neerkomen op misdaden tegen de menselijkheid’, aldus de VN-groep van mensenrechtenexperts voor Nicaragua.

Volgens Ruiz heeft het Nicaraguaanse regime niet de politieke goodwill om volgens de regels te spelen. ‘Die is alleen geïnteresseerd in de financiële middelen, dus ik denk dat het zal proberen op papier aan te tonen dat het project nu voldoet, ook al is dat niet het geval’, zegt hij. ‘We zullen zien of het Secretariaat zijn vroegere fout erkent en ervoor zorgt dat de regels nu worden toegepast.’

Gebrek aan transparantie

De zorgen van de klagers worden nog verergerd door wat ze een gebrek aan transparantie noemen tijdens de erg lange afhandeling van de klacht.

De onderzoekers hebben hun rapport al in augustus 2022 afgerond, maar hun bevindingen zijn nu pas openbaar gemaakt, na voltooiing van het klachtenproces. De bestuursleden van de GCF bespraken het rapport tijdens drie afzonderlijke vergaderingen voordat ze een definitief besluit namen.

Die besprekingen vonden plaats achter gesloten deuren en publieke updates over de zaak bleven beperkt. Dat bracht sommige klagers ertoe het proces te bekritiseren als ‘oneerlijk, niet-transparant en gebrekkig’.

Dat stelt een zorgwekkend precedent, zegt Ortuzar, omdat het de eerste klacht is die het bestuur bereikt. Het rapport doet ook vragen rijzen over de sterke afhankelijkheid van het GCF van informatie die door de projecten zelf wordt geleverd, bij beslissingen om al dan niet geld te geven. 

‘Dat maakt het klimaatfonds extreem kwetsbaar voor inbreuken op het beleid en de veiligheidsgaranties, en dat kan de reputatie van het fonds ernstig schaden’, concluderen de onderzoekers.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Home News.