Armoe troef

De details van het onderzoek blijken nog nefaster. Het aantal armen had nog hoger kunnen zijn, maar miljoenen Amerikanen verdienen net iets meer dan de armoedegrens vanwege een uitkering. Bij de zwarte en Spaanstalige bevolking is de situatie nog erger. Van hen zit zelfs een kwart onder de armoedegrens. Verder is iedere zevende Amerikaan nog afhankelijk van voedselbonnen. Gaarkeukens krijgen een groeiend aantal bezoekers over de vloer. 
Dat zoveel Amerikanen arm zijn, wordt in hoofdzaak toegeschreven aan de recessie, waardoor veel Amerikanen hun job verloren. Mensen raakten daarmee ook de verzekering kwijt die door de werkgever wordt betaald. Vervolgens komt niet iedereen in aanmerking voor Medicaid, de verzekering die door de overheid wordt geregeld. 
Een andere stuitende vaststelling: veel van de Amerikanen die in de crisis hun huis en baan verloren zijn, belanden in de gevangenis. De denktank Justice Policy Institute (JPI) toont in een recent rapport een sterk verband tussen armoede en opsluiting in de VS. Steeds meer armen en mensen met een laag inkomen worden opgepakt en opgesloten, ook al dalen de misdaadcijfers in het land. 
In de VS zitten ondertussen bijna twee miljoen mensen achter de tralies. Het JPI-rapport stipt aan dat ongeveer 16 procent van de gevangenen dakloos is geweest voor zijn arrestatie. 
Het doet enigzins denken aan het beleid van het Verenigd Koninkijk eind 18de eeuw. Een explosieve bevolkingsgroei en trek naar de steden veroorzaakte enorme werkloosheid. Om die te bestrijden kregen de mannen eenvoudigweg de banen van de vrouwen. Die zochten hun toevlucht tot diefstal of prostitutie om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Aan het eind van de 80er jaren in de achttiende eeuw waren er naar schatting 50.000 publieke vrouwen in London en omgeving.  
Prostituees en dievegges werden echter veroordeeld tot gevangenisstraf. Deze repressie leidde tot overvolle gevangenissen. En toen ook duidelijk werd dat de overzeese kolonies in Australië kampten met een gebrek aan vruchtbare vrouwen, lag de oplossing voor de hand: “deportatie naar een oord overzee”.
Terug naar vandaag en naar ons continent. Een op zeven armen: de cijfers voor Europa en België zijn gelijkaardig. De Belgische armoedecijfers liggen maar net onder het EU gemiddelde van 16 procent. In België verhoogde nochtans tussen 1985 en 2007 de welvaart in gemiddelde cijfers. 
Maar de armoedecijfers daalden niet en de ongelijkheid nam toe. 
Zo ligt in België ondertussen het inkomen van de 10 procent armsten maar liefst 28 keer lager dan dat van de 10 procent rijksten. Het aantal mensen dat een beroep moest doen op voedselbanken verdubbelde in minder dan twintig jaar tijd tot 110.700.
Bea Cantillon, professor en directeur van het Centrum voor Sociaal Beleid aan de Universiteit Antwerpen, constateert tijdens de jaren 1950 en 1960 een vrijwel universele daling van de armoede en ongelijkheid in de westerse wereld. Maar vanaf de tweede helft van de jaren 1980 stabiliseert inkomensongelijkheid en armoede zich - of ze stijgen zelfs in sommige landen. Welvaartstaten slagen er met andere woorden minder in om de rijkdom te herverdelen. 
Dit kwam omdat de meeste welvaartsstaten (waaronder België en Vlaanderen) wel nieuwe middelen hebben ingezet om meer mensen aan het werk te krijgen, om arbeid en gezin beter te combineren en om de onderwijskansen meer gelijk te maken. Maar dit gebeurde ten koste van die mensen die, ondanks alle inspanningen van het beleid, hun weg naar de school, naar de arbeidsmarkt en naar de een geëmancipeerd bestaan, niet vinden. 
Enorm beïnvloed door het neoliberale denken, werkten 10 jaar geleden de Europese beleidsmakers de ‘Lissabondoelstellingen’ uit. Men geloofde dat als landen werkten aan economische groei en aan werkgelegenheid, de armoede vanzelf wel zou dalen. Overal in de EU werd economische groei opgetekend en meer banen geteld. 
Maar nergens is de armoede afgenomen. Vandaag blijkt de fameuze ‘Lissabonstrategie’ gericht op economische groei en werkgelegenheid dus niet te werken. 
Volgens professor Bea Cantillon ligt de toenemende armoede in de EU aan de afbouw van de bescherming van de niet-werkende armen. Cantillon toont ook aan dat de sociale uitkeringen in de EU hun rol van ‘automatische stabilisator’ wel hebben vervuld. Gemakkelijker verwoord: de pensioenen en de sociale uitkeringen die stabiel bleven in de crisis, hebben die crisis ook afgezwakt en de economie gestabiliseerd. Het is dus duidelijk waar het beleid zou moeten voor kiezen. 
Maar het lijkt wel armoe troef. Als antwoord op de economische crisis vaardigen de Europese regeringen strenge bezuinigingsmaatregelen uit. Die moeten de gaten in de begrotingen helpen dichten. Volgens Nobelprijswinnaar en econoom Joseph Stiglitz dreigt echter daardoor een “dubbele dip”, een recessie die volgt op een andere recessie. 
Ook de Europese vakbonden reageren tegen de strenge bezuinigingsplannen. Die zullen immers mensen raken die de crisis niet hebben veroorzaakt.  Daarom vragen de vakbonden de invoering van een taks op financiële transacties, om overheidsinvesteringen mogelijk te maken en een eerlijkere fiscaliteit. Afspraak dus in Brussel op 29 september, voor een grote Europese betoging tegen sociale afbraak.