De EU oogst wat ze gezaaid heeft, Karel

Wat is de afgelopen jaren namelijk een deel van de voedingsbodem geweest voor de terugkeer van nationalisme en de xenofobe uitwassen die er helaas vaak mee gepaard gaan? Je moet bijna een EU-technocraat zijn om niet te zien dat de EU de afgelopen 15-20 jaar mee aan de basis lag van partijen zoals de N-VA en haar minder salonfähige bruine neefjes.

De EU is in haar huidige vorm een entiteit waar mantra’s als competitiviteit, privatisering, concurrentiepositie en efficiëntie zaligmakend zijn. ‘Big Business’-belangen en belangen van banken die transnationaal opereren lijken het om de een of andere mysterieuze reden doorgaans te halen. Let’s not mince words: de EU is in haar huidige vorm een neoliberaal vehikel, of het zal in elk geval niet veel schelen. Het is een hardvochtig, koud project dat nog maar weinig mensen enthousiasmeert. En dat moeten misschien vooral de sociaaldemocratische excellenties zich aanrekenen die rond 2000 in veel Europese landen de touwtjes in handen hadden, toen de globalisering een tandje bij stak. Blair, Schröder en co hebben nagelaten om de EU toen een socialer gezicht te geven. Ze namen de logica van centrum-rechts over, allicht met goede bedoelingen trouwens.

Zolang de EU verzuimt om ook een sociaal Europa te realiseren, heeft het nationalisme vrij spel. De postmoderne Europese droom kan maar vorm krijgen via een warm en sociaal Europa. Mensen zijn immers niet gemaakt om alleen maar competitief en calculerend in het leven te staan, ze hebben ook identiteit en verbinding nodig. Dat heeft De Wever goed gezien. De ironie – of misschien het tragische – van dit alles is dat het nationalisme dat De Wever voorstaat de neoliberale recepten nog wat verder wil doortrekken. Of de EU de huidige negatieve spiraal nog kan omkeren, durf ik te betwijfelen. Als de Europese droom dus uiteindelijk op drijfzand gebouwd blijkt te zijn, moeten mensen uit de vorige generatie zoals Dehaene, en de EU topbureaucraten van deze generatie zoals De Gucht en Van Rompuy misschien ook eens in eigen boezem durven kijken.

Een intelligent man als De Gucht heeft die analyse echter ongetwijfeld ook al lang gemaakt. Hij vermeldt ze echter niet in zijn betoog. Toeval is dat niet. Voor de ‘economische harmonisering’ die nu op ons afkomt, is een sociaal Europa immers nog altijd bijzaak. Opnieuw dreigt een bepaald soort agenda door de strot van EU-burgers geramd te worden. Al wil ik de EU-bureaucraten van de huidige generatie dit wel nageven: een sociaal Europa realiseren is nu misschien moeilijker dan een aantal jaar geleden, nu er nieuwe machtige wereldspelers zijn op de globale markt. Een sociaal Europa lijkt me dus eerlijk gezegd nog maar mogelijk via een socialer planeet. Tijd dus voor een ‘global social protection floor’. Maar om de een of andere reden hoor je de Barroso’s van deze wereld daar veel minder over. 

De EU komt niet alleen in Noord-Afrika te laat.

Kristof Decoster is politiek socioloog